Τι να ταΐσω το παιδί μου αν έχει πονόκοιλο;

Ένα από τα κοινά προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσετε ως γονέας είναι ο πονόκοιλος του παιδιού σας. Ο πόνος στην κοιλιά είναι ίσως το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα των παιδιών.

Πρόκειται για μία κατάσταση, που σίγουρα προκαλεί άγχος στους γονείς και αποτελεί δυσάρεστη εμπειρία τόσο για τους ίδιους όσο και για το παιδί τους.

Αρχικά, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι το κοιλιακό άλγος στα παιδιά μπορεί να οφείλεται σε πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες.

Σε κάθε περίπτωση ο/η παιδίατρος είναι εκείνος/η που θα διερευνήσει το αίτιο του κοιλιακού άλγους μέσω της λήψης ενός λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού και της φυσική εξέτασης σε συνδυασμό με τις κατάλληλες εργαστηριακές εξετάσεις.

Ο πόνος στην κοιλιά έχει πολλές αιτίες, οι περισσότερες από τις οποίες δεν είναι ανησυχητικές.

Για παράδειγμα, ο κοιλιακός πόνος μπορεί να οφείλεται στην κατανάλωση ενός μεγάλου γεύματος.

Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου μπορεί να υποκρύπτονται πολύ πιο σοβαρά αίτια κοιλιακού πόνου, που να χρειάζονται άμεση ιατρική εκτίμηση.

Το κοιλιακό άλγος στα παιδιά, χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: οξύ και χρόνιο ή υποτροπιάζον κοιλιακό άλγος.

Το οξύ κοιλιακό άλγος χαρακτηρίζεται συνήθως από αιφνίδια έναρξη με αυξανόμενη ένταση και εμφάνιση και άλλων συνόδων συμπτωμάτων, όπως ναυτία, εμετός, πυρετός, αίμα στα κόπρανα κ.α.

Το οξύ κοιλιακό άλγος μπορεί να οφείλεται σε:

• Λοίμωξη του γαστρεντερικού δηλαδή γαστρεντερίτιδα. Η γαστρεντερίτιδα αποτελεί την πιο συχνή αιτία του οξέος κοιλιακού πόνου. Συνήθως οφείλεται σε λοίμωξη από ιό, βακτήριο και πιο σπάνια παράσιτο και συνοδεύεται από συμπτώματα όπως διάρροιες, εμέτους ή πυρετό.

• Φλεγμονή των αδένων του εντέρου που ονομάζεται μεσεντέριος λεμφαδενίτιδα (συνήθως στα πλαίσια ίωσης).

• Δυσκοιλιότητα. Τα παιδιά που παρουσιάζουν μειωμένη συχνότητα κενώσεων (με διαστήματα αρκετών ημερών μεταξύ των κενώσεων) συχνά παραπονιούνται για κοιλιακό πόνο.

• Οξεία σκωληκοειδίτιδα. Είναι η συχνότερη χειρουργική αιτία οξέος κοιλιακού πόνου ο οποίος ξεκινά συνήθως σιγά σιγά αρχικά γύρω από τον ομφαλό και μετά από λίγες ώρες εντοπίζεται χαμηλά δεξιά στην κοιλιά (δεξιά λαγόνια χώρα). Ο πόνος συνοδεύεται συνήθως με συμπτώματα όπως εμετό ή ναυτία, χαμηλό πυρετό και ανορεξία, συμπτώματα που επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου.

  Σε περίπτωση που υποψιάζεστε κάτι τέτοιο, θα πρέπει να ζητήσετε άμεση ιατρική βοήθεια καθώς αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, μπορούν να εμφανιστούν δυνητικά επικίνδυνες επιπλοκές για την υγεία του ασθενούς, όπως ρήξη της σκωληκοειδούς απόφυσης. Η ρήξη μπορεί να προκαλέσει επέκταση της λοίμωξης σε όλη την κοιλία με αποτέλεσμα την πρόκληση γενικευμένης περιτονίτιδας.
• Παθήσεις που δεν σχετίζονται με το γαστρεντερικό μας σύστημα, όπως πνευμονία, αμυγδαλίτιδα, ουρολοίμωξη. Ο πόνος στην κοιλιά δε σημαίνει πάντοτε ότι η πάθηση εντοπίζεται στην κοιλιακή χώρα. Όσο και αν ακούγεται παράξενο ο κοιλιακός πόνος μπορεί να οφείλεται σε πνευμονία, κυρίως όταν εντοπίζεται στην κάτω περιοχή του πνεύμονα ή αμυγδαλίτιδα ή ουρολοίμωξη.

Χρόνιο κοιλιακό άλγος είναι ο πόνος που εντοπίζεται στην κοιλιά, παρουσιάζεται με παρατεταμένη διάρκεια και ηπιότερη ένταση από τον οξύ, όμως μπορεί να έχει εξάρσεις και υφέσεις.

To χρόνιο κοιλιακό άλγος είναι ένα συχνό σύμπτωμα στην παιδική και εφηβική ηλικία.

Το χρόνιο κοιλιακό άλγος μπορεί να οφείλεται σε:

• Ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του έντερου (ΙΦΝΕ). Ο όρος αυτός περιγράφει μια ομάδα νοσημάτων του εντέρου που προκαλούν χρόνια φλεγμονή του πεπτικού συστήματος. Οι δύο πιο κοινοί τύποι φλεγμονωδών νόσων του εντέρου είναι η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα.

• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Είναι μία συχνή γαστρεντερική διαταραχή όπου παρατηρείται παλινδρόμηση του γαστρικού υγρού προς τον οισοφάγο.

• Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Ένα από τα συχνότερα συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου είναι το κοιλιακό άλγος που συνήθως υποχωρεί με την κένωση. Πρόκειται για μία χρόνια λειτουργική διαταραχή του πεπτικού συστήματος, παλαιότερα γνωστό με τον όρο «σπαστική κολίτιδα».

• Τροφικές δυσανεξίες. Δυσανεξία στη λακτόζη (ένζυμο που περιέχεται στο γάλα) ή δυσανεξία ή αλλιώς ευαισθησία στη γλουτένη ή κοιλιοκάκη.

• Ψυχολογικούς παράγοντες (ψυχογενές κοιλιακό άλγος). Ψυχολογικοί παράγοντες μπορούν να παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση κοιλιακού άλγους. Το άγχος, η έντονη πίεση που μπορεί να αισθάνονται τα παιδιά μπορεί να πυροδοτήσουν συμπτώματα, μεταξύ των οποίων και ο κοιλόπονος. Οι μύες του στομάχου και του εντέρου έχουν πλούσια νεύρωση (πολλά νεύρα). Το άγχος μπορεί να ερεθίσει τα νεύρα αυτά με αποτέλεσμα τη σύσπαση των μυών και την πρόκληση κοιλιακού πόνου κατ΄ επέκταση.

Η διατροφική αντιμετώπιση του πονόκοιλου εξαρτάται από το αίτιο και τα συνοδά συμπτώματα που εμφανίζει το παιδί (ναυτία, έμετος, διάρροια, δυσκοιλιότητα κ.α.).

Ενδεικτικά εάν ο πονόκοιλος οφείλεται σε οξεία γαστρεντερίτιδα, ορισμένες διατροφικές συμβουλές είναι: ¹²

• Καλή ενυδάτωση. Πρωταρχικός στόχος θα πρέπει να είναι η αναπλήρωση των υγρών και ηλεκτρολυτών. Θα μπορούσατε να δώσετε στο παιδί σας μικρές ποσότητες (λίγες γουλιές την φορά) καθαρών υγρών, όπως το νερό ή αραιωμένη λεμονάδα ή αραιωμένο χυμό φρούτων, κάθε 10-15 λεπτά. Επίσης, ίσως χρειαστεί να προμηθευτείτε ένα πόσιμο διάλυμα ενυδάτωσης (ORS, Οral rehydration solutions).

• Καταναλώστε μικρά και συχνά γεύματα.

• Καταναλώστε τρόφιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες. Η διατροφή που θα ακολουθήσει το παιδί καλό είναι να είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες. Προκειμένου να το επιτύχετε αυτό αποφεύγετε την κατανάλωση προϊόντων ολικής άλεσης, ωμών φρούτων και λαχανικών και δώστε έμφαση σε τρόφιμα που περιέχουν απλούς υδατάνθρακες, όπως είναι το λευκό ψωμί, τα λευκά μακαρόνια, το λευκό ρύζι, τα crackers, βραστές πατάτες, πουρές πατάτας και οι λευκές φρυγανιές.

• Καταναλώστε βρασμένα ή πολτοποιημένα λαχανικά

• Αποφύγετε τα λιπαρά τρόφιμα.

• Αποφύγετε τα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως το γάλα για 24-48 ώρες, καθώς φαίνεται ότι αρκετοί ασθενείς με διάρροια εμφανίζουν μία δυσανεξία στη λακτόζη.

• Αποφύγετε το μαύρο τσάι, αναψυκτικά τύπου cola και ενεργειακά ποτά καθώς περιέχουν καφεΐνη. (το ίδιο ισχύει και για τον καφέ)

• Αποφύγετε τα πικάντικα και καυτερά τρόφιμα.

Ενδεικτικά, εάν ο πονόκοιλος οφείλεται σε δυσκοιλιότητα, ορισμένες διατροφικές συμβουλές είναι:

• Αυξήστε την κατανάλωση φυτικών ινών μέσω της διατροφής.
  Οι φυτικές ίνες είναι απαραίτητες για την εντερική μας υγεία. Δεν πρόκειται για ένα συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό, αλλά για μια σύνθετη ομάδα πολλών ενώσεων που μπορείτε να βρείτε σε φυτικά τρόφιμα όπως τα φρούτα, τα λαχανικά, τα δημητριακά ολικής αλέσεως. Αυτό που τις ξεχωρίζει είναι ότι δεν μπορούν να διασπαστούν ή να απορροφηθούν από το λεπτό έντερο και έτσι μεταφέρονται άθικτες στο παχύ έντερο.

•  

  Δώστε ιδιαίτερη έμφαση στις αδιάλυτες φυτικές ίνες.
  Αυτός ο τύπος φυτικών ινών διατηρεί το μεγαλύτερο μέρος της δομής του, καθώς περνά από το πεπτικό σύστημα. Έτσι, αυξάνει τον όγκο των κοπράνων με αποτέλεσμα να μειώνεται ο χρόνος διέλευσης των κοπράνων στο παχύ έντερο και να επιταχύνεται η διαδικασία αποβολής τους.
  Η δράση των αδιάλυτων ινών ενισχύεται περισσότερο με την αυξημένη κατανάλωση νερού.
  Πλούσιες πηγές αδιάλυτων φυτικών ινών είναι τα προϊόντα ολικής αλέσεως, τα φρούτα με φλούδα, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί.

Ορισμένες διατροφικές συμβουλές για να ενισχύσετε την πρόσληψη φυτικών ινών στη διατροφή του παιδιού σας είναι:

• Φρόντισε το παιδί να καταναλώνει τουλάχιστον πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα

• Μαζί με κάθε το κύριο γεύμα του ενθαρρύνετε το να καταναλώνει σαλάτα µε ποικιλία λαχανικών, ωμών, ψητών ή βραστών.

• Ενθαρρύνετε την κατανάλωση οσπρίων (π.χ., φασόλια, γίγαντες, φακές), είτε ως κυρίως πιάτο είτε ως σαλάτα

• Ενθαρρύνετε την κατανάλωση μη επεξεργασμένων προϊόντων ολικής αλέσεως (ψωμί ολικής άλεσης, μακαρόνια ολικής άλεσης, σιτάρι, πλιγούρι, καστανό ρύζι, κινόα κ.α.)

• Ενθαρρύνετε την κατανάλωση μη αλατισμένων ξηρών καρπών (καρύδια, φουντούκια, αμύγδαλα), σπόρων (σπόροι chia, λιναρόσπορος), φρούτων και λαχανικών ως σνακ ενδιάμεσα των γευμάτων του

• Ενθαρρύνετε την κατανάλωση φρούτων εποχής τα οποία τρώγονται µε τη φλούδα (μήλο, αχλάδι, ροδάκινο)

• Αυξήστε την πρόσληψη υγρών. Πιείτε άφθονα υγρά και κυρίως νερό. Οι φυτικές ίνες και το νερό πάνε χέρι-χέρι. Οι αδιάλυτες φυτικές ίνες μπορεί να μη διαλύονται στο νερό, αλλά φαίνεται ότι το παγιδεύουν. Αυξάνουν με αυτόν τον τρόπο τον όγκο των κοπράνων και συμβάλλουν στο να μαλακώσουν, ώστε να διέρχονται πιο εύκολα από το ορθό.

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο κοιλιακός πόνος δε φαίνεται να είναι ανησυχητικός.

Βέβαια, θα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι το κοιλιακό άλγος είναι ένα σύμπτωμα που θεωρείται δυνητικά σοβαρό. Ειδικά, αν συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα, είναι επίμονο και δεν υποχωρεί γρήγορα τότε πρέπει να αναζητείται άμεσα ιατρική εκτίμηση.

Ο παιδίατρος είναι ο πλέον αρμόδιος για να αξιολογήσει τις αιτίες του κοιλιακού άλγους και να σας κατευθύνει κατάλληλα.

Ανάλογα με το αίτιο του κοιλιακού πόνου, θα πρέπει να γίνουν και οι κατάλληλες διαιτητικές τροποποιήσεις για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.

1. Canadian Society of Intestinal Research. Diarrhea and Diet (2003). Available from: https://badgut.org/information-centre/health-nutrition/diarrhea-and-diet/. (Accessed December 2022).

2. Barr W, Smith A. Acute Diarrhea in Adults. Am Fam Physician. 2014;89(3):180-189.