Ακμή και διατροφή - Πως να την αντιμετωπίσεις

Η ακμή είναι μια από τις πιο κοινές δερματολογικές διαταραχές.

Αφορά κυρίως τους εφήβους, με το 85% περίπου εξ΄ αυτών να εμφανίζουν ακμή κάποια στιγμή στην εφηβεία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και αυξημένη συχνότητα εμφάνισης ακμής και στους ενήλικες, ιδιαίτερα δε σε ενήλικες γυναίκες (όψιμη ακμή).

Παρόλο που αυτή η δερματική πάθηση συνήθως δε σχετίζεται με σοβαρά προβλήματα και επιπλοκές, μπορεί να έχει σημαντικές ψυχολογικές συνέπειες στους πάσχοντες.

Η ακμή είναι μία χρόνια φλεγμονώδης πάθηση των τριχοσμηγματογόνων μονάδων που οδηγεί σε φραγμό των πόρων της επιδερμίδας, δηλαδή των μικροσκοπικών οπών του δέρματος, από σμήγμα, βακτήρια, νεκρά κύτταρα ή βρωμιά, οδηγώντας στα γνωστά σε όλους μας σπυράκια.¹

Φανταστείτε ότι η επιδερμίδα μας καλύπτεται από μικροσκοπικά «ανοίγματα», τους λεγόμενους πόρους, από τα οποία η τρίχα βγαίνει στην επιφάνεια. Κάθε πόρος οδηγεί σε ένα θύλακα τρίχας και λειτουργεί ως …οδός διαφυγής του σμήγματος.

Το σμήγμα είναι μία λιπαρή ουσία, που εκκρίνεται από τους σμηγματογόνους αδένες.

Οι σμηγματογόνοι αδένες συνδέονται ανατομικά με τους θύλακες των τριχών και μέσα αυτών τελικά μεταφέρεται το σμήγμα στην επιδερμίδα. Το ανατομικό σύνολο τρίχας - σμηγματογόνου αδένα αναφέρεται σαν «τριχοσμηγματογόνος μονάδα».

Κάποια διαταραχή σε όλη αυτή τη διαδρομή μπορεί να οδηγήσει σε απόφραξη του πόρου και εμφάνιση φλεγμονής, συμβάλλοντας στην εκδήλωση της ακμής.

Θεωρείται ότι στην εμφάνιση της ακμής εμπλέκονται τέσσερις παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί:

1. Υπερδραστηριότητα σμηγματογόνων αδένων με επακόλουθη αυξημένη παραγωγή σμήγματος

2. Aπόφραξη του τριχοσμηγματογόνου πόρου από κερατινοκύτταρα

3. Υπερανάπτυξη βακτηριδίων, όπως του προπιονοβακτηριδίου της ακμής (P. Acnes)

4. Κινητοποίηση του μηχανισμού της φλεγμονής που οδηγεί στη γνωστή κλινική εικόνα της ακμής με κοκκινίλες, σπυράκια, κύστες

Τα ακριβή αίτια της ακμής δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί, καθώς φαίνεται ότι οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων.

Παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί είναι:

• Γενετικοί παράγοντες

Το οικογενειακό ιστορικό φαίνεται να παίζει καθοριστικό λόγο στην εμφάνιση της νόσου.

• Ορμονικοί παράγοντες

Κατά κύριο λόγο, οι ορμόνες που σχετίζονται με την εμφάνισή της ακμής είναι τα ανδρογόνα, χαρακτηριστικό παράδειγμα των οποίων είναι η τεστοστερόνη.

Η αύξηση των επιπέδων τους προκαλεί την ανάπτυξη των σμηγματογόνων αδένων και κατά συνέπεια την παραγωγή περισσότερου σμήγματος, που αποτελεί ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη βακτηρίων και κατ΄ επέκταση για την απόφραξη του πόρου και την εμφάνιση φλεγμονής.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει την εμφάνιση της ακμής στην εφηβεία, περίοδος που παρατηρείται αυξημένη παραγωγή ορμονών.

Πέρα από τα ανδρογόνα και άλλες ορμόνες, όπως η προγεστερόνη και η ινσουλίνη φαίνεται να επηρεάζουν θετικά την εμφάνιση ακμής. Επομένως, καταστάσεις όπως η έμμηνος ρύση (περίοδος), η εμμηνόπαυση, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, που χαρακτηρίζονται από ορμονικές ανισορροπίες, μπορούν να αποτελέσουν γόνιμο έδαφος για την εμφάνιση ακμής.

• Φαρμακευτική αγωγή

Ορισμένα φάρμακα, όπως τα φάρμακα που περιλαμβάνουν ορμόνες, τα κορτικοστεροειδή και το λίθιο, μπορεί να πυροδοτήσουν την εμφάνιση της ακμής.

• Ακατάλληλα προϊόντα περιποίησης & μακιγιάζ

Τα προϊόντα αυτά ενδέχεται να φράσσουν τους πόρους, με αποτέλεσμα το σμήγμα να μην μπορεί να απελευθερωθεί και να συσσωρεύεται, δημιουργώντας έτσι δερματικές παθήσεις, όπως είναι η ακμή.

Η ακμή μπορεί να εντοπιστεί σε ολόκληρο το σώμα, συνηθέστερα, όμως, εμφανίζεται στο πρόσωπο, τους ώμους, την πλάτη, το λαιμό, το στήθος και τα μπράτσα, με τις παρακάτω μορφές:

• Φαγέσωρες (σπυράκια, μπιμπίκια)

• Βλατίδες (μικρά, κόκκινα εξογκώματα)

• Φλύκταινες (φουσκάλες που περιέχουν λευκό ή κίτρινο πύον)

• Οζίδια (επώδυνα ογκώδη εξογκώματα κάτω από το δέρμα)

• Κύστες (ο πιο σοβαρός τύπος βλάβης από ακμή με μεγάλα πυώδη εξογκώματα που ενέχουν σοβαρό κίνδυνο να προκαλέσουν ουλές. Μπορούν να εξελιχθούν σε αποστήματα βαθιά κάτω από το δέρμα).

Προς το παρόν δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα που να υποδεικνύουν ότι συγκεκριμένα τρόφιμα μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση ακμής.

Βέβαια, η διατροφή μας φαίνεται να διαδραματίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην πορεία της ακμής.

Δηλαδή, υπάρχουν τροφές οι οποίες φαίνεται ότι επιδεινώνουν την ακμή και άλλες που συμβάλλουν στην καταπολέμηση της.

Τροφές που φαίνεται να οδηγούν σε έξαρση της νόσου είναι:²

Τρόφιμα υψηλού γλυκαιμικού δείκτη

Υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν ότι μια διατροφή υψηλού γλυκαιμικού δείκτη, μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα.

Τα τρόφιμα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με βάση το γλυκαιμικό τους δείκτη ως χαμηλού (<55), μέτριου (56-69) ή υψηλού (>70) γλυκαιμικού δείκτη. Η κατηγοριοποίηση αυτή γίνεται ανάλογα με το πόσο γρήγορα οι συγκεκριμένες τροφές αυξάνουν τη γλυκόζη στο αίμα, σε σύγκριση με την πόσιμη γλυκόζη ή το άσπρο ψωμί.

Έτσι, δύο τρόφιμα που περιέχουν την ίδια ποσότητα υδατανθράκων είναι πιθανό να ανεβάζουν διαφορετικά τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

Τα τρόφιμα υψηλού γλυκαιμικού δείκτη, που προκαλούν μεγάλη αύξηση της γλυκόζης του αίματος, μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση ή την έξαρση της ακμής.

Αυτό συμβαίνει διότι η απότομη αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα οδηγεί σε υπερινσουλιναιμία, δηλαδή αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης. Η αύξηση της ινσουλίνης έχεις ως στόχο τη μείωση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα αλλά διεγείρει ταυτόχρονα την έκκριση ανδρογόνων, τα οποία προκαλούν αυξημένη παραγωγή σμήγματος, που όπως είπαμε μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση της ακμής.

Τρόφιμα που οδηγούν σε απότομη αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, οδηγώντας στην αύξηση των ανδρογόνων και άρα στην παραγωγή σμήγματος:

• Επεξεργασμένα δημητριακά, όπως είναι το λευκό ψωμί, τα έτοιμα δημητριακά πρωινού ή αρτοπαρασκευάσματα φτιαγμένα με λευκό αλεύρι

• Λευκό ρύζι και χυλοπίτες ρυζιού

• Ροφήματα πλούσια σε ζάχαρη, όπως αναψυκτικά, τυποποιημένοι χυμοί φρούτων, ενεργειακά ποτά

• Τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη όπως είναι μπάρες δημητριακών του εμπορίου, επιδόρπια γιαουρτιού, γλυκά (όπως μπισκότα, σοκολάτες, γλειφιτζούρια και καραμέλες), έτοιμες σάλτσες για σαλάτες, έτοιμα γεύματα κ.α.

Γαλακτοκομικά προϊόντα

Υπάρχουν αρκετές μελέτες, κυρίως μελέτες παρατήρησης, που καταδεικνύουν μία συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων και της ακμής.

Μετα-ανάλυση μελετών παρατήρησης εξέτασε τη σχέση μεταξύ της διαιτητικής πρόσληψης γαλακτοκομικών προϊόντων και της ακμής σε 78.529 παιδιά, εφήβους και ενήλικες, ηλικίας 7-30 ετών. ³

Συγκεκριμένα, οι ερευνητές θέλησαν να εξετάσουν την σχέση της ακμής με:

• Διάφορα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως γάλα, γιαούρτι και τυρί

• Διαφόρους υποτύπους γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως πλήρη, χαμηλά σε λιπαρά και αποβουτυρωμένα

• Την ποσότητα και συχνότητα κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων

Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι όλα τα γαλακτοκομικά προϊόντα ανεξαιρέτως συσχετίστηκαν με υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης ακμής.

Επίσης, η ακμή ήταν πιο πιθανό να εμφανιστεί σε άτομα που κατανάλωναν γαλακτοκομικά προϊόντα, χαμηλά σε λιπαρά ή αποβουτυρωμένα. Αυτό ενδεχομένως αποδίδεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι τείνουν να καταναλώνουν υψηλότερες ποσότητες γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρών σε σύγκριση με τα πλήρη.

Τέλος, τα άτομα που κατανάλωναν 1 ποτήρι γάλα/ημέρα ήταν πιο πιθανό να εμφανίσουν ακμή σε σύγκριση με εκείνα που κατανάλωναν 2-6 ποτήρια γάλα/εβδομάδα ή λιγότερο.

Άλλη μετα-νάλυση μελετών παρατήρησης έδειξε ότι ενώ υπάρχει μία σχέση μεταξύ της κατανάλωσης γάλακτος και της εμφάνισης ακμής, κάτι τέτοιο δεν παρατηρείται στην περίπτωση του γιαουρτιού και του τυριού. ⁴

Αξίζει να σημειωθεί, ότι τα ξεσπάσματα ακμής από τα γαλακτοκομικά προϊόντα τείνουν να περιλαμβάνουν κυρίως αγελαδινό γάλα, ενώ άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το γιαούρτι ή το τυρί, δεν συσχετίζονται με αυξημένα ξεσπάσματα.

Το αγελαδινό γάλα που καταναλώνεται μπορεί να περιέχει τόσο φυσικές ορμόνες όπως ο αυξητικός παράγοντας που μοιάζει με ινσουλίνη (IGF-1), όσο και συνθετικές αυξητικές ορμόνες που χρησιμοποιούνται από ορισμένους γαλακτοπαραγωγούς για την αύξηση της παραγωγής γάλακτος. Αυτές οι ορμόνες ενδεχομένως να οδηγούν σε αυξημένη παραγωγή σμήγματος.

Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι τα γαλακτοκομικά είναι μια σημαντική πηγή ασβεστίου και βιταμίνης D και είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία των οστών σε οποιαδήποτε ηλικία.

Εν κατακλείδι, παρά τον αυξανόμενο βιβλιογραφικό όγκο με έμφαση στη σχέση της ακμής με την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, πρέπει να σημειωθεί ότι παρόλο που τα στοιχεία φαίνονται ισχυρά, οι μελέτες καταδεικνύουν μόνο μία σύνδεση μεταξύ των δύο. Δεν υπάρχουν καλά σχεδιασμένες μελέτες που να αποδεικνύουν την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ γαλακτοκομικών προϊόντων και ακμής.

Συνεπώς, δεν συστήνεται προς το παρόν η αποφυγή ή ο περιορισμός του γάλακτος για την βελτίωση της επιδερμίδας μας. Η καλύτερη συμβουλή είναι να κρατήσετε ένα ημερολόγιο τροφίμων-συμπτωμάτων ώστε να μπορέσετε να διακρίνετε εάν η κατανάλωση των γαλακτοκομικών προϊόντων, δίνοντας έμφαση ιδίως στο αγελαδινό γάλα, οδηγεί σε επιδεινώση των συμπτωμάτων.

Σοκολάτα

Υπάρχουν αρκετές μελέτες παρατήρησης που επιβεβαιώνουν την επιδείνωση της ακμής με την κατανάλωση σοκολάτας.

Ωστόσο, τα δεδομένα είναι ακόμη ασαφή σχετικά με τη μεταξύ τους σχέση. ⁵

Επομένως, δε χρειάζεται να αποκλείσεις εντελώς τη σοκολάτα από τη διατροφή σου, αλλά φρόντισε να την καταναλώνεις με μέτρο, προτιμώντας μαύρη σοκολάτα, η οποία είναι χαμηλότερη σε πρόσθετη ζάχαρη από τη σοκολάτα γάλακτος ή τη λευκή σοκολάτα.

Ας δούμε ποιες τροφές θα σε βοηθήσουν να μειώσεις την ακμή.

Τρόφιμα πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα

Τα ω-3 λιπαρά οξέα έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση, βοηθώντας στην καταπολέμηση της ακμής. ⁶

Τα ω-3 λιπαρά οξέα μπορούμε να τα βρούμε σε φυτικές πηγές με τη μορφή του άλφα-λινολενικού, όπως:

• Λινέλαιο

• Σογιέλαιο

• Σπόροι chia

• Λιναρόσπορος

• Καρύδια κ.α.

Επίσης, μπορούμε να τα βρούμε σε ψάρια και ιχθυέλαια με την μορφή του εικοσιπεντανοϊκό οξύ (EPA) και δοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA), όπως:

• Σολομός

• Ρέγγα

• Γαύρος

• Σκουμπρί

• Μουρουνέλαιο κ.α.

Τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες

Τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, συνήθως ανήκουν στην κατηγορία των τροφίμων μέτριου ή χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη. Συνεπώς, η κατανάλωση τους μας βοηθά στην καλύτερη διαχείριση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και κατ΄ επέκταση στην αποφυγή μεγάλων διακυμάνσεων στα επίπεδα της ινσουλίνης.

Προκειμένου να αυξήσεις την πρόσληψη φυτικών ινών στη διατροφή σου, ένταξε στο καθημερινό σου διαιτολόγιο μία ποικιλία από:

• Φρούτα

• Λαχανικά

• Δημητριακά ολικής άλεσης, όπως καστανό ρύζι, ψωμί ολικής άλεσης κ.α.

• Όσπρια

• Ψευδάργυρος

Έρευνα έχει δείξει μία συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων ψευδαργύρου στο αίμα και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων της ακμής. ⁷

Ο ψευδάργυρος συναντάται κυρίως σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως είναι:

• Κόκκινο κρέας

• Πουλερικά

• Θαλασσινά

Τέλος δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την καλή ενυδάτωση.

Όπως όλα τα όργανα του σώματος, έτσι και το δέρμα μας χρειάζεται νερό, διαφορετικά γίνεται ξηρό και έχει λιγότερο ελαστικό.

Το ξηρό δέρμα ωθεί τους πόρους να σπάνε πιο εύκολα, επιτρέποντας στα βακτήρια να προκαλέσουν ακμή ή να εισέλθουν βαθύτερα στο δέρμα, επιδεινώνοντας την ήδη υπάρχουσα ακμή.

Η ακμή είναι μία κοινή πάθηση του δέρματος, που συναντάται κυρίως στους εφήβους.

Τα αίτια εμφάνισης της δεν έχουν διευκρινιστεί ακόμα καθώς φαίνεται ότι εμπλέκονται αρκετοί παράγοντες στην εκδήλωση της, μεταξύ των οποίων είναι γενετικοί παράγοντες, ορμονικές διαταραχές, κατανάλωση συγκεκριμένων φαρμάκων ή ακόμη και χρήση ακατάλληλων προϊόντων περιποίησης και μακιγιάζ.

Η διατροφή, προς το παρόν, δε φαίνεται να εμπλέκεται στην παθογένεση της νόσου άμεσα, ωστόσο φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην πορεία της.

Εάν εμφανίζετε ακμή μπορείτε να δοκιμάσετε να αλλάξετε κάποιες διατροφικές σας συνήθειες, όπως είναι η αποφυγή τροφίμων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη και η ενσωμάτωση στο καθημερινό σας διαιτολόγιο τροφίμων που είναι πλούσιες πηγές ω-3 λιπαρών οξέων, φυτικών ινών ή/και ψευδαργύρου.

Σε κάθε περίπτωση επειδή ο κάθε οργανισμός είναι μοναδικός, σας συνιστούμε να κρατήσετε ένα ημερολόγιο τροφίμων-συμπτωμάτων, ώστε να σας βοηθήσει να εντοπίσετε οι ίδιοι ποιες τροφές ενδεχομένως να επιδεινώνουν την ακμή σας.

1. Sutaria A, Masood S, Saleh H, Schlessinger J. Acne Vulgaris. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023.

2. American Academy of Dermatology. CAN THE RIGHT DIET GET RID OF ACNE?. Available at: https://www.aad.org/public/diseases/acne/causes/diet. (Accessed at October 2023).

3. Juhl C,1 Bergholdt H, Miller I, Jemec G, Kanters J, Ellervik C. Dairy Intake and Acne Vulgaris: A Systematic Review and Meta-Analysis of 78,529 Children, Adolescents, and Young Adults. Nutrients. 2018, 10(8): 1049. doi: 10.3390/nu10081049.

4. Aghasi M, Golzarand M, Shab-Bidar S, Aminianfar A, Omidian M, Taheri F. Dairy intake and acne development: A meta-analysis of observational studies. Clin Nutr, 2019, 38(3):1067-1075. doi: 10.1016/j.clnu.2018.04.015.

5. Pappas A. The relationship of diet and acne. Dermatoendocrinol. 2009 Sep-Oct; 1(5): 262–267.

   doi: 10.4161/derm.1.5.10192

6. Jung J, Hyuck, Kwon H, Hong J, Yoon J, Park M, Jang M, Suh D. Effect of dietary supplementation with omega-3 fatty acid and gamma-linolenic acid on acne vulgaris: a randomised, double-blind, controlled trial. Acta Derm Venereol. 2014, 94(5):521-5. doi: 10.2340/00015555-1802.

7. Mogaddam, Μ, Ardabili Ν, Maleki, Ν, Soflaee Μ. Correlation between the Severity and Type of Acne Lesions with Serum Zinc Levels in Patients with Acne Vulgaris. Biomed Res Int. 2014; 2014: 474108. doi: 10.1155/2014/474108