Χημική Δίαιτα — Είναι όντως καλύτερη λύση για γρήγορη απώλεια βάρους;

Δεν υπάρχει ένας συγκεκριμένος ορισμός της χημικής δίαιτας.

Ουσιαστικά αποτελεί ένα διατροφικό πρότυπο, συνήθως ακραίο, το οποίο εστιάζει σε κάποιες ομάδες τροφίμων ενώ παράλληλα αποκλείει κάποιες άλλες από το καθημερινό διαιτολόγιο. Οι δίαιτες αυτές είναι κατά βάση χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες και υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος και πρωτεΐνες.

Ονομάζονται χημικές καθώς βασίζονται στην υπόθεση ότι συνδυάζοντας συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων οδηγούμαστε σε συγκεκριμένες χημικές αντιδράσεις που θα ενισχύσουν το μεταβολισμό μας, οδηγώντας σε καύση του λίπους.

Η χημική δίαιτα είναι μια FAD δίαιτα (FAD diet), δηλαδή μια δίαιτα μόδας ή αλλιώς εύκολη δίαιτα ή δίαιτα εξπρές, που είναι εξαιρετικά δημοφιλής για αδυνάτισμα και χάσιμο κιλών. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και οι δίαιτες αποτοξίνωσης ή λιποδιαλυτικές δίαιτες. Παρουσιάζονται ως η ιδανική λύση για τη γρήγορη και εύκολη απώλεια κιλών.

Στην ουσία οι δίαιτες αυτές υπόσχονται συνήθως θεαματικά αποτελέσματα χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια και σε σύντομο χρονικό διάστημα - που φυσικά δεν ισχύει - , ενώ υπερθεματίζονται ως οι καταλληλότερες δίαιτες για την γρήγορη και εύκολη απώλεια κιλών. Συνήθως μάλιστα δημιουργούνται ή και προωθούνται από μη ειδικούς που δεν έχουν καμία σχετική κατάρτιση για να βγάλουν εύκολο και γρήγορο χρήμα εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη των ανθρώπων να χάσουν εύκολα κιλά.

Στις χημικές δίαιτες μπορεί να συναντήσετε και τη γνωστή κετογονική δίαιτα. Αν και βασίζονται στην ίδια υπόθεση της γρήγορης απώλειας βάρους μέσω χημικών αλλαγών, δε θα πρέπει να χαρακτηρίζεται ως χημική. Και αυτό γιατί σε αντίθεση τις χημικές δίαιτες η κετογονική διατροφή βασίζεται σε συγκεκριμένα πρωτόκολλα και επίσης έχει μελετηθεί επιστημονικά για την αποτελεσματικότητά της στην απώλεια βάρους και σε διάφορους δείκτες υγείας.

Οι χημικές δίαιτες δεν μπορούν να υποστηριχθούν επιστημονικά, δε βοηθούν στη μακροπρόθεσμη απώλεια κιλών και κρύβουν πολλούς κινδύνους για την υγεία.

Οι παρακάτω είναι μερικοί από τους πιο συχνούς, αλλά και δελεαστικούς τίτλους κειμένων ή άρθρων στο διαδίκτυο, τα οποία προτείνουν γρήγορες δίαιτες (εξπρές) για αδυνάτισμα και υπόσχονται γρήγορη απώλεια πολλών κιλών και θεαματικά αποτελέσματα σε σύντομο χρονικό διάστημα.

«Χημική δίαιτα: Χάστε 5 κιλά σε 3 μέρες»

«Ποια είναι η πιο γρήγορη δίαιτα για χάσιμο κιλών;»

«Ακολουθήστε τη γρήγορη δίαιτα των 15 ημερών και χάστε γρήγορα κιλά»

Όπως αναφέραμε, οι χημικές δίαιτες κατά βάση περιορίζουν τους σε υδατάνθρακες. Παρόλα αυτά μπορείτε να τις συναντήσετε με διάφορες μορφές και παραλλαγές.

Μία τέτοια παραλλαγή είναι και η μονοφαγία, όπου τρώμε μια ομάδα τροφίμων όλη την ημέρα. Για παράδειγμα, «μόνο φρούτα και χυμούς», «μόνο σούπες λαχανικών», «μόνο κοτόπουλο» κοκ.

Μια άλλη παραλλαγή είναι οι δίαιτες αποτοξίνωσης (detox diet), που προτείνουν την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών, ροφημάτων, χυμών ή και συγκεκριμένους συνδυασμούς τροφίμων για να «αποτοξινωθείτε», πάντα φυσικά χωρίς καμία επιστημονική βάση. Αυτές οι δίαιτες βασίζονται και στην προώθηση προϊόντων, όπως σκευάσματα ή ροφήματα που ενεργοποιούν ή τονώνουν τον μεταβολισμό (!), όπως αποτοξινωτικοί χυμοί, τσάι που καίει το λίπος, διάφορα βότανα που ενεργοποιούν το μεταβολισμό ή καίνε το τοπικό λίπος. Ως δίαιτα εξπρές μπορεί να χαρακτηριστεί ακόμη και κάποιο σχήμα αποτοξίνωσης με χυμούς, λεμόνι, τσάι, βότανα ή πολύ νερό την ημέρα.

Γενικά όσο πιο γρήγορα και θεαματικά αποτελέσματα υπόσχονται, τόσο πιο ακραίες, απαγορευτικές αλλά και επικίνδυνες είναι.

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ένας ορισμός για τη χημική δίαιτα και ότι μπορείτε να τη συναντήσετε με διάφορες παραλλαγές, τα τρόφιμα τα οποία περιλαμβάνει και απαγορεύει ενδέχεται να διαφέρουν σημαντικά.

Στην περίπτωση χημικής δίαιτας που είναι εξαιρετικά χαμηλή σε υδατάνθρακες, τα τρόφιμα που επιτρέπεται να καταναλώνονται είναι πλούσια σε λίπος (μονοακόρεστα, πολυακόρεστα και κορεσμένα λιπαρά) και πρωτεΐνη, ενώ περιορίζονται σημαντικά τα υδατανθρακούχα τρόφιμα.

Τρόφιμα που επιτρέπονται συνήθως ενδεικτικά είναι:

• Κρέατα (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, κατσίκι, κοτόπουλο, γαλοπούλα κ.α.)
• Ψάρια και τα θαλασσινά (τσιπούρα, γλώσσα, σολομός, τόνος, γαρίδες, καλαμάρια κ.α.)
• Συγκεκριμένα γαλακτοκομικά προϊόντα (σκληρά τυριά, βούτυρο)
• Αυγά
• Συγκεκριμένα λαχανικά (αβοκάντο, μανιτάρια, σπανάκι, μαρούλι, ρόκα, kale, μπρόκολο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών, σπαράγγια, πιπεριές, κρεμμύδια, σκόρδο, αγγούρι, σέλινο κ.α.)
• Φρούτα (μικρές μερίδες αυτά τύπου berries)
• Ξηροί καρποί και σπόροι
• Άλλειμα ξηρών καρπών και σπόρων (φυστικοβούτυρο, αμυγδαλοβούτυρο, ταχίνι κ.α.)
• Ελαιόλαδο και άλλα φυτικά έλαια

Τρόφιμα που αποφεύγονται συνήθως ενδεικτικά είναι:

• Σιτηρά και τα προϊόντα τους (σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρώμη, κινόα, ρύζι, φαγόπυρο, ψωμί, φρυγανιές, ζυμαρικά, δημητριακά πρωινού, μπισκότα κ.α.)
• Όσπρια
• Συγκεκριμένα γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, μαλακό τυρί, κρέμα, παγωτό κ.α.)
• Αμυλούχα λαχανικά (αρακάς, καρότο, πατάτα, καλαμπόκι κ.α.)
• Φρούτα (όλα εκτός από τα τύπου berries και χυμοί φρούτων)
• Προϊόντα πλούσια σε ζάχαρη (αναψυκτικά με ζάχαρη, γλυκά, μπισκότα κ.α.)

Φυσικά, λόγω της μεγάλης ετερογένειας τέτοιου είδους διαιτών, τα τρόφιμα αυτά μπορεί να διαφέρουν σε σημαντικό βαθμό μεταξύ των διαιτών.

Οι χημικές δίαιτες, όπως αναφέραμε, είναι ακραία διατροφικά πρότυπα, τα οποία συνήθως αποκλείουν ολόκληρες ομάδες τροφίμων από το καθημερινό διαιτολόγιο ή/και “δαιμονοποιούν” συγκεκριμένα τρόφιμα. Οι δίαιτες αυτές που προωθούνται συνήθως από μη καταρτισμένους διαιτολόγους, υπόσχονται τη γρήγορη και θεαματική απώλεια σωματικού βάρους.

Στις περισσότερες περιπτώσεις άτομα που επιλέγουν να ακολουθήσουν μία τέτοια δίαιτα όντως εμφανίζουν σημαντική απώλεια σωματικού βάρους σε μικρό χρονικό διάστημα, το η οποία όμως είναι παροδική.

Ωστόσο αυτό είναι αναμενόμενο, εάν αναλογιστούμε πως οι δίαιτες αυτές είναι αρκετά περιοριστικές και οδηγούν σε σημαντικό ενεργειακό έλλειμα κατά τη διάρκεια της ημέρας, το οποίο θα οδηγήσει σε ένα αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας και κατ΄ επέκταση σε μείωση του βάρους.

Αν και οι χημικές δίαιτες πιθανότατα οδηγούν σε απώλεια βάρους βραχυπρόθεσμα, προτού αποφασίσετε να ακολουθήσετε μία χημική δίαιτα θα πρέπει να αναρωτηθείτε εάν αξίζει τελικά και ποιες μπορεί να είναι οι παγίδες μιας τόσο ακραίας και περιοριστικής δίαιτας.

Μερικές από τις παγίδες που ενέχει μία χημική δίαιτα είναι:

1. Δεν μπορεί να υποστηριχθεί επιστημονικά

Η χημική δίαιτα δεν έχει συγκεκριμένο ορισμό καθώς ως χημική χαρακτηρίζεται συνήθως μία ακραία δίαιτα που υπόσχεται και προωθεί τη γρήγορη απώλεια κιλών.

Λόγω της μεγάλης ετερογένειας των χημικών διαιτών που προωθούνται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις διαφημίσεις και τα διάφορα περιοδικά είναι ανέφικτο να μελετηθεί επιστημονικά η ασφάλεια και η εγκυρότητα τους. Οπότε οι δίαιτες αυτές δεν έχουν κάποια επιστημονική βάση και σίγουρα κανείς δεν μπορεί να σας εγγυηθεί για την ασφάλεια τους εάν την ακολουθήσετε μακροπρόθεσμα, καθώς οι δίαιτες αυτές απέχουν σημαντικά από τις συστάσεις για μία υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή.

2. Απώλεια μυϊκής μάζας

Πολλές φορές η γρήγορη απώλεια κιλών δεν προϋποθέτει και απώλεια λίπους, που είναι και ο βασικός στόχος ενός προγράμματος διατροφής απώλειας βάρους.

Η ταχεία απώλεια βάρους μπορεί να συνοδεύεται από σημαντική απώλεια μυϊκής μάζας και υγρών, για αυτό ένα νούμερο στη ζυγαριά δε θα πρέπει να αξιολογείται μεμονωμένα χωρίς να αξιολογείται ταυτόχρονα η αλλαγή στη σύσταση σώματος.

Ένας ενδεδειγμένος ρυθμός απώλειας βάρους είναι 0,5–1 κιλό (Kg)/εβδομάδα. Φυσικά ο ρυθμός απώλειας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως το αρχικό βάρος, το πρόγραμμα διατροφής που ακολουθείτε και ο βαθμός συμμόρφωσης, εάν ασκείστε, κλπ.

3. Γρήγορη επανάκτηση του σωματικού βάρους

Σίγουρα οι περισσότεροι που ξεκινούν ένα πρόγραμμα διατροφής θέλουν να δουν άμεσα αποτελέσματα. Ωστόσο, το άμεσο και γρήγορο αποτέλεσμα κρύβει αρκετές παγίδες, μία από αυτές είναι η γρήγορη επανάκτηση του βάρους που χάθηκε. Δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιος που έχει επενδύσει σε ένα τόσο περιοριστικό πρόγραμμα αδυνατίσματος, καταλήγει να επαναπροσλάβει τα κιλά που χάθηκαν αμέσως μόλις επιστρέψει στην συνήθη διατροφή του.

Επομένως, παρατηρούμε ότι ένα τόσο περιοριστικό πρόγραμμα διατροφής δίνει μόνο μία προσωρινή λύση στο πρόβλημα και συχνά το άτομο οδηγείται σε έναν φαύλο κύκλο απώλειας και πρόσληψης κιλών (φαινόμενο yo-yo), ο οποίος είναι καταστροφικός για τον μεταβολισμό του.

4. Πιθανές διατροφικές ελλείψεις

Επιπλέον, μία διατροφή όπως αυτή που περιορίζει ολόκληρες ομάδες τρόφιμων είναι αναπόφευκτο ότι θα οδηγήσει σε θρεπτικές ελλείψεις, οι οποίες ενδεχομένως να επηρεάσουν την καλή υγεία σας.

Για παράδειγμα, ο αποκλεισμός μεγάλης ποικιλίας λαχανικών, φρούτων και δημητριακών για μεγάλο χρονικό διάστημα ενδέχεται να οδηγήσει σε ανεπάρκεια μικροθρεπτικών συστατικών, όπως μαγνήσιο, χαλκός, μαγγάνιο, και βιταμινών όπως, βιταμίνες του συμπλέγματος Β και βιταμίνη C.

Τέτοιου είδους περιοριστικές δίαιτες μπορεί να οδηγήσουν και σε μία διαταραγμένη σχέση με το φαγητό, αυξάνοντας τον κίνδυνο και για υπερφαγικά επεισόδια.

Σε κάθε περίπτωση απευθυνθείτε στη διαιτολόγο σας για να σας συμβουλεύσει κατάλληλα.

Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένος ορισμός για τη χημική δίαιτα. Ως χημική δίαιτα χαρακτηρίζεται συνήθως ένα ακραίο πρότυπο διατροφής που υπόσχεται γρήγορη και άμεση απώλεια κιλών καθώς και αύξηση της καύσης του λίπους.

Οι δίαιτες αυτές αποκλείουν συνήθως σημαντικές ομάδες τροφίμων από το καθημερινό διαιτολόγιο και έχουν αρκετά περιοριστικό χαρακτήρα.

Αρκετοί είναι εκείνοι που έχουν μπει στη διαδικασία να ακολουθήσουν μία χημική δίαιτα κάποια στιγμή στη ζωή τους, προσδοκώντας την άμεση απώλεια των περιττών κιλών. Αυτά τα διατροφικά σχήματα φαίνεται ότι λειτουργούν όντως όσον αφορά την παροδική απώλεια κιλών, καθώς τα δεδομένα δείχνουν ότι η απώλεια σωματικού βάρους έρχεται πράγματι γρήγορα, αλλά διαρκεί λίγο.

Η ταχεία απώλεια κιλών και τα «μαγικά» αποτελέσματα που υπόσχονται οι χημικές δίαιτες είναι αρκετά δελεαστικά, ωστόσο δεν έχουν διάρκεια σε βάθος χρόνου ενώ κρύβουν και πολλές αρνητικές επιδράσεις, όπως είναι μεταξύ άλλων η γρήγορη επαναπρόσληψη του σωματικού βάρους.

Η επιτυχημένη και αποτελεσματική απώλεια κιλών δεν περιορίζεται μόνο στην τήρηση μιας δίαιτας, αλλά περιλαμβάνει μακροπρόθεσμες αλλαγές στη διατροφή και συνολικά στον τρόπο ζωής.

The Association of UK Dietitians. Fad diets: Food Fact Sheet. Available at: https://www.bda.uk.com/resource/fad-diets.html#:~:text=What%20is%20a%20fad%20diet,an%20unusual%20combination%20of%20foods. (Accessed at January 2023).