Ρίγανη

Η ρίγανη, ή όπως επίσημα ονομάζεται «Ορίγανον το κοινόν», είναι ένα αρωματικό ποώδες, πολυετές, θαμνώδες φυτό της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας.

Το όνομά της προέρχεται από την αρχαία λέξη «Ορίγανον» που προέρχεται ετυμολογικά από τις λέξεις "όρος"(βουνό) και "γανούσθαι" (αγαπώ, θέλγω) που σημαίνει «χαρά του βουνού».

Η ρίγανη χρησιμοποιείται ως θεραπευτικό βότανο για πολλές ασθένειες ήδη από την αρχαιότητα.

Στην Ελλάδα βρίσκουμε τρία υποείδη με διαφορετικά μορφολογικά και χημικά χαρακτηριστικά:

• Origanum vulgare ssp. Hirtum

• Origanum vulgare ssp. Vulgare

• Origanum vulgare ssp. Viridulum

Από τα τρία παραπάνω υποείδη, το πιο κοινό στην Ελλάδα είναι το Origanum vulgare, το οποίο χρησιμοποιείται με τον διεθνή εμπορικό όρο “Greek oregano” και θεωρείται από τις καλύτερες παγκοσμίως.

Η ρίγανη είναι ένα βότανο που δίνει στο γεύμα μας μία ευχάριστη γεύση και οσμή.

Όπως συμβαίνει και στην περίπτωση των υπολοίπων βοτάνων, μία μερίδα-αντιστοιχεί σε 1 κ. του γλυκού ρίγανη- αποδίδει ελάχιστες θερμίδες καθώς δεν μας παρέχει σημαντικές ποσότητες μακροθρεπτικών συστατικών (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπος).¹

Ωστόσο, η ρίγανη είναι μια πλούσια πηγή αντιοξειδωτικών όπως είναι τα φλαβονοειδή και τα καροτενοειδή, συμβάλλοντας στην αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού μας.

Τα αντιοξειδωτικά είναι ενώσεις απαραίτητες για την προστασία του οργανισμού μας έναντι των δραστικών μορφών οξυγόνου (ROS) και με αυτόν τον τρόπο μπορούν να συμβάλλουν στην πρόληψη διαφόρων χρόνιων νοσημάτων, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος.

Επιπλέον, οι θεραπευτικές δράσεις της ρίγανης αποδίδονται σε αρκετές ενώσεις που συναντώνται στο αιθέριο έλαιο της.

Συγκεκριμένα, το αιθέριο έλαιο ρίγανης είναι ιδιαίτερα υψηλό σε καρβακρόλη (θεωρείται η κύρια φαρμακευτικά δραστική ουσία του φυτού) και θυμόλη, ουσίες με αναγνωρισμένη αντιοξειδωτική και αντιμικροβιακή δράση.

¹ Οι τιμές βασίζονται στη διατροφική βάση του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ (US Department of Agriculture, USDA).(1)

² Το ποσοστό Συνιστώμενης Ημερήσιας Πρόσληψης (% ΣΗΠ) σας δείχνει πόσο συμβάλει το κάθε θρεπτικό συστατικό από μία μερίδα της συνταγής στη συνολική ημερήσια πρόσληψη. Ο υπολογισμός βασίζεται στις ημερήσιες τιμές αναφοράς (Daily Values) του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ, με βάση 2000 kcal ανά ημέρα για έναν μέσο υγιή ενήλικα. Ανάλογα με τις ενεργειακές ανάγκες του κάθε ατόμου, το % ΣΗΠ μπορεί να είναι χαμηλότερο ή υψηλότερο. Γενικότερα εάν το % ΣΗΠ για ένα συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό είναι μικρότερο ή και ίσο με 5%, το τρόφιμο θεωρείται πως είναι χαμηλό σε περιεκτικότητα ως προς το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό. Αντίστοιχα, εάν το % ΣΗΠ για ένα συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό είναι μεγαλύτερο ή και ίσο με 20%, το τρόφιμο θεωρείται πως είναι υψηλό σε περιεκτικότητα ως προς το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό.

³ Συστατικά που παρουσιάζονται επιπροσθέτως των βασικών θρεπτικών συστατικών ως ειδικού ενδιαφέροντος για το συγκεκριμένο τρόφιμο.

H ρίγανη δεν χρειάζεται συστάσεις αφού ειδικά στην Ελλάδα την τιμούμε ιδιαίτερα και απολαμβάνουμε το άρωμά της σε μία ποικιλία πιάτων.

Υπάρχουν αρκετοί ισχυρισμοί υγείας για τη χρήση της ρίγανης και ιδίως του ελαίου της ρίγανης.

Ωστόσο, προς το παρόν υπάρχουν ελάχιστα επιστημονικά δεδομένα που να υποδηλώνουν ότι είναι αποτελεσματικό για την πρόληψη ή/και θεραπεία διαφόρων παθήσεων.

Βέβαια, εντάσσοντας αυτό το μυρωδικό στο καθημερινό μας διαιτολόγιο στα πλαίσια μίας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής μπορεί να έχουμε σημαντικά οφέλη στην υγεία μας καθώς η ρίγανη και το έλαιο ρίγανης:

Είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά

Η ρίγανη είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, δηλαδή ενώσεις που συμβάλλουν στην καταπολέμηση των δραστικών μορφών οξυγόνου (ROS) στο σώμα μας.

Συγκεκριμένα, το έλαιο ρίγανης έχει υψηλή περιεκτικότητα σε καρβακρόλη και θυμόλη, δύο αντιοξειδωτικά που βοηθούν στην πρόληψη της βλάβης των κυττάρων που προκαλούν οι δραστικές μορφές οξυγόνου.

Το οξειδωτικό στρες που αντιπροσωπεύει την ανισορροπία μεταξύ «δημιουργίας» και «καταστροφής» των δραστικών μορφών οξυγόνου έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση αρκετών μη μεταδιδόμενων χρόνιων νοσημάτων, όπως είναι σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος.

Συνεπώς, η ρίγανη σε συνδυασμό με άλλα τρόφιμα πλούσια σε αντιοξειδωτικά, όπως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά μπορεί να μας προσφέρει μία σημαντική δόση αντιοξειδωτικών ενώσεων και θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη εμφάνισης ασθενειών που σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες.

Μπορεί να εμφανίσει αντιμικροβιακή δράση

Η ρίγανη έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και τη θωράκιση του οργανισμού προστατεύοντάς τον από την ανάπτυξη μικροβίων.

Αρκετές μελέτες κυρίως σε δοκιμαστικούς σωλήνες έχουν αναδείξει τις ισχυρές αντιβακτηριακές ιδιότητες του ελαίου ρίγανης, ακόμη και έναντι των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά στελεχών βακτηρίων.

Για αυτό το λόγο, έχει προταθεί για την πρόληψη και αντιμετώπιση βακτηριακών λοιμώξεων του αναπνευστικού, του ουροποιητικού, κ.α. Επίσης, το αιθέριο έλαιο ρίγανης έχει προταθεί προληπτικά σε περιόδους αυξημένης νοσηρότητας, όπως την περίοδο του χειμώνα αλλά και ως θεραπεία κατά της γρίπης καθώς και των συμπτωμάτων του κοινού κρυολογήματος, όπως είναι καταρροή, πυρετός, βήχας, πονόλαιμος κ.α.²

Επίσης, λόγω της αντιμικροβιακής του δράσης, η χρήση ελαίου ρίγανης τοπικά έχει προταθεί στην επούλωση πληγών.

Μπορεί να εμφανίσει αντικαρκινική δράση

In vitro μελέτες έχουν δείξει πως τα κύρια συστατικά του ριγανέλαιου έχουν την ικανότητα να αναστείλουν τον πολλαπλασιασμό των ανθρώπινων καρκινικών κυττάρων σε διάφορες περιπτώσεις, όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου, του ήπατος, του μαστού και του πνεύμονα.

Παρόλα αυτά δεν έχουν πραγματοποιηθεί ακόμη μελέτες που να επιβεβαιώνουν την όποια πιθανή δράση στον ανθρώπινο οργανισμό.

Η ρίγανη είναι ένα βασικό μυρωδικό σε πολλές κουζίνες ανά τον κόσμο και ιδιαίτερα στην μεσογειακή κουζίνα. Δίνει πικάντικο άρωμα και γεύση στα πιάτα ενώ μπορεί να ενσωματωθεί εύκολα σε μια μεγάλη ποικιλία συνταγών είτε φρέσκια, είτε αποξηραμένη, είτε ακόμη κι ως λάδι καθώς το φυτό καλλιεργείται όχι μόνο για να χρησιμοποιηθεί ως μυρωδικό αλλά και για την παραλαβή του ελαίου (ριγανέλαιο) από τα φύλλα του.

Το ριγανέλαιο είναι ένα υγρό με κιτρινωπό έως κοκκινωπό χρώμα και άρωμα θυμαριού.

Μπορούμε να την εντάξουμε με πολλούς τρόπους στη διατροφή μας. Ενδεικτικά αναφέρονται οι εξής:

• Ως συστατικό σε αλμυρές παρασκευές. Μπορείτε να εντάξετε τη ρίγανη σε μία ποικιλία πιάτων, ενισχύοντας τη γεύση τους. Ενδεικτικά, η ρίγανη ταιριάζει με το κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, αλλά μπορείτε επίσης να τη συνδυάσετε με τις σούπες, τις πατάτες φούρνου ή τα λαχανικά. Σκεφτείτε την αγαπημένη σε όλους μας χωριάτικη σαλάτα που συνηθίζουμε να προσθέτουμε ρίγανη.

• Ως συστατικό στις μαρινάδες. Προσθέστε ρίγανη στις μαρινάδες του κρέατος ή του ψαριού για να το κάνετε πιο νόστιμο.

• Ως συστατικό στην πίτσα. Προσθέστε ρίγανη στη σάλτσα της πίτσας για να δώσετε έξτρα γεύση.

• Ως συστατικό σε σάλτσες. Μπορείτε να προσθέσετε ρίγανη σε σάλτσες ντομάτας για να ενισχύσετε τη γεύση της σε συνδυασμό με άλλα μυρωδικά.

Η κατανάλωση ρίγανης θεωρείται ασφαλής.

Ωστόσο, προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα συμπληρώματα ελαίου ρίγανης (ριγανέλαιου), τα οποία μπορείτε να τα βρείτε στο εμπόριο σε υγρή μορφή και κάψουλες.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα πρέπει να ακολουθείτε πάντοτε τις οδηγίες του παρασκευαστή και τις προτεινόμενες δόσεις για να αποφύγετε τυχόν παρενέργειες.

Γενικά, τα συμπληρώματα ελαίου ρίγανης θεωρούνται ασφαλή στις προτεινόμενες δόσεις.

Ωστόσο, προσοχή θα πρέπει να δοθεί από:

• Άτομα που είναι αλλεργικά στο φυτό

• Παιδιά

• Εγκύους και γυναίκες που θηλάζουν

• Άτομα που πρόκειται να χειρουργηθούν

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον επαγγελματία υγείας σας (θεράπον ιατρό, διαιτολόγο), προτού αποφασίσετε να εντάξετε τα συμπληρώματα στη διατροφή σας.

1. USDA. Spices, oregano, dried. Available at: https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/171328/nutrients (Accessed at February 2024).

2. Saeed S, Tariq P. Antibacterial activity of oregano (Origanum vulgare Linn.) against gram positive bacteria. Pak J Pharm Sci. 2009, 22(4):421-4.