Βιταμίνη Κ – Ανακαλύψτε τα οφέλη της

Λίγα λόγια για τη βιταμίνη Κ

Η βιταμίνη Κ ανήκει στην οικογένεια των λιποδιαλυτών βιταμινών, απαιτεί δηλαδή την παρουσία λίπους για να μπορέσει να απορροφηθεί από τον οργανισμό μας και να αξιοποιηθεί από τα διάφορα όργανα και ιστούς.

Στην πραγματικότητα, ο όρος “βιταμίνη Κ” δεν αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη βιταμίνη αλλά χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ομάδα ενώσεων με κοινή χημική δομή. ¹

Υπάρχουν οι εξής μορφές της βιταμίνης Κ:

• Βιταμίνη Κ1 (φυλλοκινόνη). Βρίσκεται κυρίως στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και αποτελεί την κύρια διαιτητική μορφή της βιταμίνης Κ.

• Βιταμίνη Κ2 (μενακινόνες). Συντίθεται από την εντερική μας μικροχλωρίδα είτε βρίσκεται σε μικρές ποσότητες σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης και σε ζυμωμένα τρόφιμα.

Η βιταμίνη Κ συναντάται σε:

• Τρόφιμα

• Διατροφικά συμπληρώματα. Είτε μεμονωμένη είτε σε συνδυασμό με άλλα θρεπτικά συστατικά.

Ποιες είναι οι δράσεις της βιταμίνης Κ στον οργανισμό μας;

Μερικές από τις δράσεις της βιταμίνης Κ είναι:

Συμβάλλει στη φυσιολογική πήξη του αίματος.

Η βιταμίνη Κ λειτουργεί ως συνένζυμο, συνεπώς είναι απαραίτητο συστατικό για τη δράση των ενζύμων, των μορίων εκείνων που λειτουργούν ως καταλύτες στις εκατοντάδες χημικές αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα μέσα στον οργανισμό μας.

Η βιταμίνη Κ, λειτουργώντας ως συνένζυμο, επηρεάζει τη δράση ενζύμων που είναι απαραίτητα για την σύνθεση των πρωτεϊνών πήξης του αίματος. Η πήξη του αίματος είναι ένας απαραίτητος φυσιολογικός μηχανισμός για την επιβίωσή και την προστασία του οργανισμού μας καθώς σταματά την αιμορραγία και συμβάλλει στην αποκατάσταση της περιοχής που έχει υποστεί βλάβη.

Η πήξη του αίματος και ο σχηματισμός θρόμβου μπορεί συνειρμικά να συνδέεται με παθολογικές καταστάσεις όπως είναι η στεφανιαία νόσος ή το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ωστόσο χωρίς την πήξη του αίματος και τη δημιουργία θρόμβων δεν θα ζούσαμε λόγω της ακατάσχετης αιμορραγίας από τραυματισμούς.

Συμβάλλει στην οστική υγεία

Η βιταμίνη Κ είναι απαραίτητη για την σύνθεση της οστεοκαλσίνης. Μετά το κολλαγόνο, η οστεοκαλσίνη είναι η μεγαλύτερη σε ποσότητα πρωτεΐνη που υπάρχει στα οστά. Η οστεοκαλσίνη παράγεται από τους οστεοβλάστες και είναι απαραίτητη για τη διαδικασία σχηματισμού του οστού.

Εξαιτίας αυτού η βιταμίνη Κ έχει συνδεθεί με την καλή υγεία των οστών.²

Μία μεγάλη προοπτική μελέτη, η Nurses’ Health Study, ανέλυσε δεδομένα από 72.327 γυναίκες ηλικίας μεταξύ 38-74 ετών και έδειξε ότι οι συμμετέχοντες που είχαν διαιτητική πρόσληψη βιταμίνης Κ μεγαλύτερη των 109μg/ημέρα είχαν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης κατάγματος του ισχίου κατά 30%, σε σύγκριση με εκείνες που είχαν διαιτητική πρόσληψη χαμηλότερη από 109μg/ημέρα.

Ωστόσο, παρότι αρκετές είναι οι μελέτες στη βιβλιογραφία που έχουν δείξει ότι η χαμηλή διαιτητική πρόσληψη της βιταμίνης Κ συνδέεται με την εμφάνιση καταγμάτων, τα δεδομένα αναφορικά με την σχέση της βιταμίνης Κ και της οστικής πυκνότητας είναι αρκετά αντικρουόμενα.

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας αποτελεί ένα εργαλείο για τη διάγνωση και την παρακολούθηση της οστεοπόρωσης, πάθησης που συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο κατάγματος.

Τα αρκετά υποσχόμενα δεδομένα για την άμεση σχέση της βιταμίνης Κ με την οστική υγεία οδήγησε αρκετούς ερευνητές να διερευνήσουν εάν τα συμπληρώματα βιταμίνης Κ είναι απαραίτητα για γερά οστά και κατ΄ επέκταση για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης κατάγματος.

Υπάρχουν αρκετά ενθαρρυντικά δεδομένα, αλλά προς το παρόν δεν μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα καθώς απαιτούνται μεγαλύτερες καλά σχεδιασμένες τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες που θα ρίξουν φως στην υπόθεση.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι εάν θέλουμε γερά και δυνατά οστά θα πρέπει να φροντίζουμε να καλύπτουμε επαρκώς τις ημερήσιες ανάγκες μας σε βιταμίνη Κ, σε συνδυασμό με άλλα θρεπτικά συστατικά που είναι επίσης απαραίτητα για την οστική υγεία, όπως το ασβέστιο και η βιταμίνη D.

Ποια είναι η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη της βιταμίνης Κ;

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA) συστήνει τις εξής ημερήσιες προσλήψεις για τη βιταμίνη Κ (για τη φυλλοκινόνη μόνο):³

Ηλικία	Επαρκής ημερήσια πρόσληψη (μg/ημέρα)
7-11 μηνών	10
1-3 ετών	12
4-6 ετών	20
7-10 ετών	30
11-14 ετών	45
15-17 ετών	65
≥18 ετών *	70

*Συμπεριλαμβάνει εγκυμοσύνη και θηλασμό

Ποιες είναι οι διατροφικές πηγές της βιταμίνης Κ;

Η βιταμίνη Κ, υπό τη μορφή της βιταμίνης Κ1, συναντάται κυρίως σε:

• Λαχανικά και ιδιαίτερα σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά

• Ορισμένα φυτικά έλαια (π.χ. σογιέλαιο, κραμβέλαιο)

• Φρούτα

Επίσης, τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως είναι το κρέας, τα γαλακτοκομικά και τα αυγά περιέχουν βιταμίνη Κ1 αλλά σε χαμηλότερα επίπεδα.

Τα ζωικά προϊόντα, βέβαια, περιέχουν υψηλότερα επίπεδα της βιταμίνης Κ2. Επίσης, τυριά που έχουν υποστεί ζύμωση περιέχουν βιταμίνη Κ2.

Στον πίνακα παρακάτω παρουσιάζονται ορισμένα τρόφιμα καθώς και η ποσότητα της βιταμίνης Κ που περιέχουν.

Τρόφιμο	Ποσότητα Βιταμίνης Κ (μg)
1 κούπα σπανάκι, ωμό	145,0
1 κούπα kale, ωμό	113,0
½ κούπα μπρόκολο, μαγειρεμένο	110,0
½ κούπα φασόλια σόγιας, μαγειρεμένα	43,0
1 κούπα βατόμουρα, ωμά	28,6
1 κ. σούπας σογιέλαιο	25,0
1 κούπα μαρούλι, ψιλοκομμένο	17,4
10 ρόγες σταφύλι	7,2
1 μεγάλο αυγό, βρασμένο	4,0
100 γρ. μοσχαρίσιο κρέας, μαγειρεμένο	1,2

Ποια είναι τα συμπτώματα ανεπάρκειας της βιταμίνης Κ;

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Κ είναι σπάνια, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε κάποιες ομάδες πληθυσμού που είναι πιο ευαίσθητες και διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να έχουν χαμηλά επίπεδα αυτής της βιταμίνης, όπως άτομα που αντιμετωπίζουν διαταραχές της απορρόφησης θρεπτικών συστατικών.

Τα πιο συνηθισμένα σημεία ανεπάρκειας είναι τα ακόλουθα:

• Παρατεταμένη αιμορραγία και αδυναμία επούλωσης της πληγής

• Οστεοπενία ή οστεοπόρωση (απώλεια οστικής πυκνότητας)

Ποιοι βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ανεπάρκειας βιταμίνης Κ;

Οι ομάδες που κινδυνεύουν από ανεπάρκεια βιταμίνης Κ είναι:

• Νεογέννητα βρέφη. Τα νεογέννητα βρέφη εμφανίζουν υψηλό κίνδυνο ανεπάρκειας της βιταμίνης Κ για τρείς λόγους.

  Αρχικά, γιατί πολύ μικρές ποσότητες βιταμίνης Κ περνούν μέσω του πλακούντα στο έμβρυο.
  Κατά δεύτερον, γιατί η φυσιολογική μικροχλωρίδα του εντέρου, δηλαδή τα βακτήρια που φυσιολογικά υπάρχουν στο έντερο μας, δεν υπάρχουν ακόμη στο έντερο του νεογέννητου μωρού και συνεπώς δεν μπορεί να συνθέσει βιταμίνη Κ και τέλος γιατί το μητρικό γάλα περιέχει πολύ μικρές ποσότητες βιταμίνης Κ. Η ανεπάρκεια μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση της λεγόμενης “αιμορραγικής νόσου του νεογνού” που εκδηλώνεται με ήπια έως πολύ σοβαρή αιμορραγία σε οποιοδήποτε όργανο ή σε οποιαδήποτε κοιλότητα.

  Εξαιτίας αυτού, η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία συστήνει τη χορήγηση βιταμίνης Κ ενδομυϊκά σε δόση των 0,5-1 mg κατά το πρώτο εξάωρο μετά τη γέννηση.

• Άτομα με σύνδρομο δυσαπορρόφησης. Άτομα με διαταραχές δυσαπορρόφησης όπως κοιλιοκάκη, ελκώδης κολίτιδα, σύνδρομο βραχέος εντέρου ή άτομα που έχουν υποβληθεί σε βαριατρική επέμβαση είναι περισσότερο πιθανό να έχουν χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης Κ.

Υπάρχει κίνδυνος τοξικότητας;

Δεν έχουν αναφερθεί περιστατικά τοξικότητας από την κατανάλωση βιταμίνης Κ, ακόμα και σε υψηλές δόσεις.

Δεδομένα σε ανθρώπους δείχνουν ότι η ημερήσια χορήγηση της βιταμίνης Κ1 σε δόσεις των 10 mg για 1 μήνα δεν σχετίζεται με ανεπιθύμητες ενέργειες.

Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι η συνθετική μορφή της βιταμίνης Κ, η Κ3 (ή αλλιώς μεναδιόνη), μπορεί να είναι τοξική, καθώς σε υψηλές δόσεις έχει φανεί ότι προκαλεί:

• Αλλεργικές αντιδράσεις

• Αιμολυτική αναιμία

• Κυτταροτοξική δράση στο ήπαρ.

Με ποια φάρμακα αλληλοεπιδρά η βιταμίνη Κ;

Σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή ως προς την ποσότητα πρόσληψης της βιταμίνης Κ, καθώς αυτή αλληλοεπιδρά με ορισμένα φάρμακα. Αυτά είναι τα εξής:

• Αντιπηκτικά φάρμακα. Τα αντιπηκτικά, όπως είναι η βαρφαρίνη, χορηγούνται συνήθως σε άτομα με καρδιοπάθειες για την αποτροπή της εμφάνισης θρόμβου.

  Δεδομένου ότι η βιταμίνη Κ παίζει κεντρικό ρόλο στην πήξη του αίματος, οποιαδήποτε αλλαγή στη διαιτητική πρόσληψη μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει απαραίτητα ότι χρειάζεται να περιορίσετε την κατανάλωση της βιταμίνης Κ καθώς αυτή βρίσκεται σε πολλά τρόφιμα υψηλής διατροφικής αξίας, όπως είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.

  Αντιθέτως, όταν λαμβάνετε αντιπηκτική αγωγή θα πρέπει να έχετε στο νου σας να διατηρείται σταθερή την πρόσληψη της βιταμίνης Κ από το καθημερινό σας διαιτολόγιο και να βρίσκεστε σε συνεννόηση με τον/την θεράπων/ουσα ιατρό σας για να βρείτε τη βέλτιστη δόση της φαρμακευτικής αγωγής.
  Για παράδειγμα, εάν ακολουθείτε μία διατροφή πλούσια σε βιταμίνη Κ ίσως χρειαστεί να αυξήσετε τη δόση της αγωγής καθώς και να κάνετε εξετάσεις αίματος πιο τακτικά.

• Αντιβιοτικά ευρέως φάσματος. Ορισμένα αντιβιοτικά μπορεί να αυξήσουν τις ημερήσιες ανάγκες μας σε βιταμίνη Κ καθώς μπορούν να επηρεάσουν την εντερική μας μικροχλωρίδα.

Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να απευθυνθείτε στον/την επαγγελματία υγείας σας για να σας καθοδηγήσει κατάλληλα.

Συμπέρασμα

Η βιταμίνη Κ ανήκει στην κατηγορία των λιποδιαλυτών βιταμινών.

Είναι απαραίτητη για πληθώρα σημαντικών βιολογικών λειτουργειών, όπως η πήξη του αίματος και η καλή οστική υγεία.

Η βιταμίνη Κ συναντάται κυρίως σε δύο μορφές: βιταμίνη Κ1 (φυλλοκινόνη) και βιταμίνη Κ2 (μενακινόνες).

Η βιταμίνη Κ1, που είναι και η βασική διαιτητική μορφή της βιταμίνης Κ, βρίσκεται κυρίως σε λαχανικά, ιδίως σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ορισμένα φυτικά έλαια και φρούτα. Αντιθέτως, η βιταμίνη Κ2 βρίσκεται σε μικρές ποσότητες σε ζωικά προϊόντα, όπως κρέας, γαλακτοκομικά, αυγά και συντίθεται από τα βακτήρια της εντερικής μας μικροχλωρίδας.

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Κ είναι σπάνια. Ωστόσο, νεογέννητα βρέφη που δεν τους έχει χορηγηθεί βιταμίνη Κ μετά τη γέννηση είτε άτομα με κάποιο σύνδρομο δυσαπορρόφησης βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ανεπάρκειας αυτής της βιταμίνης.

Η βιταμίνη Κ μπορεί να αλληλοεπιδράσει με ορισμένα φάρμακα. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να απευθυνθείτε στον/την επαγγελματία υγείας σας για να σας καθοδηγήσει κατάλληλα.

Βιβλιογραφία

1. NIH. Vitamin K.Fact Sheet for Health Professionals. Available at: https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminK-HealthProfessional/ . (Accessed at July 2023).

2. Rodríguez C, Curiel M.Vitamin K and Bone Health: A Review on the Effects of Vitamin K Deficiency and Supplementation and the Effect of Non-Vitamin K Antagonist Oral Anticoagulants on Different Bone Parameters. J Osteoporos. 2019, 2069176.doi: 10.1155/2019/2069176.

3. EFSA. Dietary reference values for vitamin K. Available at: https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/4780. (Accessed at July 2023).

Συχνές ερωτήσεις

Τι είναι η βιταμίνη Κ;

Η βιταμίνη ανήκει στην κατηγορία των λιποδιαλυτών βιταμινών, δηλαδή των ενώσεων εκείνων που είναι απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού μας. Στην ουσία, ο όρος βιταμίνη Κ δεν αναφέρεται σε μία συγκεκριμένη βιταμίνη, αλλά σε μία ομάδα ενώσεων με κοινή χημική δομή.

Υπάρχουν δύο βασικές μορφές της βιταμίνης Κ: βιταμίνη Κ1 (φυλλοκινόνη) και βιταμίνη Κ2 (μενακινόνες).

Ποιες είναι οι δράσεις της βιταμίνης Κ;

Η βιταμίνη Κ, λειτουργώντας ως συνένζυμο, παίζει κρίσιμο ρόλο στην ενεργότητα των ενζύμων που είναι απαραίτητα για την σύνθεση πρωτεϊνών που συμμετέχουν στην πήξη του αίματος. Επίσης, η βιταμίνη Κ φαίνεται να συμβάλλει στην καλή οστική υγεία καθώς είναι απαραίτητη για την σύνθεση της οστεοκαλσίνης, μίας βασικής πρωτεΐνης του οστίτη ιστού που συμβάλλει στον σχηματισμό του οστού.

Ποιες είναι οι διατροφικές πηγές της βιταμίνης Κ;

Η βιταμίνη Κ, υπό τη μορφή της βιταμίνης Κ1, συναντάται κυρίως σε λαχανικά και ιδιαίτερα σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο, kale κ.α.), ορισμένα φυτικά έλαια (π.χ. σογιέλαιο, κραμβέλαιο) και φρούτα (π.χ. βατόμουρα, σταφύλια κ.α.).

Αντιθέτως, η βιταμίνη Κ2 συναντάται κυρίως σε ζωικά προϊόντα (κρέας, γαλακτοκομικά, αυγά) ενώ συντίθεται και από τα βακτήρια του εντερικού μας μικροβιόκοσμου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η βιταμίνη Κ1 αποτελεί την κυριότερη διαιτητική μορφή της βιταμίνης Κ καθώς η βιταμίνη Κ2 συναντάται σε μικρές μόνο ποσότητες στα τρόφιμα.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης Κ;

Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Κ συναντάται σε σπάνιες περιπτώσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθεί με συμπτώματα όπως:

• Παρατεταμένη αιμορραγία και αδυναμία επούλωσης της πληγής

• Οστεοπενία ή οστεοπόρωση (απώλεια οστικής πυκνότητας)

Εάν παίρνω αντιπηκτικά θα πρέπει να αποφεύγω την κατανάλωση βιταμίνης Κ;

Η βιταμίνη Κ δεδομένου ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην πήξη του αίματος, μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα αντιπηκτικών φαρμάκων, όπως είναι η βαρφαρίνη. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να αποκλείσετε τα τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Κ από το καθημερινό σας διαιτολόγιο. Αυτό που συνίσταται είναι να διατηρείται σταθερή τη διαιτητική πρόσληψη της βιταμίνης Κ καθημερινά και να βρίσκεστε σε συνεννόηση με τον/την θεράπων/ουσα ιατρό σας για να καθορίσει τη βέλτιστη δόση της φαρμακευτικής αγωγής, καθώς ίσως χρειαστεί τροποποίηση.

Ο/η θεράπων ιατρός/ουσα είναι ο/η πλέον αρμόδιος/α για να αξιολογήσει τις ατομικές σας ανάγκες και να σας δώσει εξατομικευμένες συμβουλές βάση της κατάστασης σας.