Κανέλα

Η κανέλα αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα και πολυχρησιμοποιημένα μπαχαρικά παγκοσμίως τόσο στη μαγειρική όσο και στη ζαχαροπλαστική.

Η κανέλα είναι γνωστή από την μακρινή αρχαιότητα καθώς υπάρχουν αναφορές ότι ήδη χρησιμοποιούνταν από το 2000 π.Χ. στην αρχαία Αίγυπτο. Η κανέλα ήταν τόσο ιδιαίτερα πολύτιμη μεταξύ των αρχαίων λαών που εθεωρείτο ως δώρο κατάλληλο για μονάρχες και βασιλείς.

Αν και η πηγή της στον κόσμο της Μεσογείου κρατήθηκε μυστική για αιώνες από τους μεσάζοντες που χειρίζονταν το εμπόριο μπαχαρικών, για να προστατέψουν το μονοπώλιό τους οι προμηθευτές, η κανέλα προέρχεται από το Μπαγκλαντές, τη Σρι Λάνκα, τη γειτονική ακτή Μαλαμπάρ της Ινδίας και την Μιανμάρ.

Η κανέλα προέρχεται από το εσωτερικό του φλοιού αρκετών δέντρων που ανήκουν στο γένος Κιννάμωμον (Cinnamomum).

Έτσι με βάση το είδος του δένδρου από το οποίο εξάγεται υπάρχουν διάφορες ποικιλίες κανέλας με τα δύο πιο γνωστά είδη κανέλας να είναι:

• Κανέλα Κασσία. Η Κασσία επίσης γνωστή ως κινέζικη κανέλα, καλλιεργείται κυρίως στην Κίνα και την Ινδονησία, όπου προέρχεται από το δέντρο Cinnamomum Cassia, που ονομάζεται επίσης Cinnamomum aromaticum. Είναι το είδος που καταναλώνεται πιο συχνά ανά τον κόσμο.

• Κανέλα Κεϋλάνης. Η κανέλα Κεϋλάνης επίσης γνωστή ως η "αυθεντική κανέλα", προέρχεται από τη Σρι Λάνκα και από τα νότια μέρη της Ινδίας, όπου φτιάχνεται από τον εσωτερικό του φλοιού του δέντρου Cinnamomum verum.

Στην αγορά, έχει επικρατήσει η κασσία, μιας και είναι πολύ πιο οικονομική και το άρωμά της ξεχωρίζει ακόμα και σε μικρή ποσότητα. Από διατροφικής άποψης, όμως, φαίνεται να υπερτερεί η κανέλα Κεϋλάνης μιας και περιέχει κουμαρίνη σε πολύ μικρότερο ποσοστό από την κασσία. Πρόκειται για μια ουσία, η οποία σε πολύ υψηλές δόσεις μπορεί να γίνει τοξική.

Η κανέλα ανήκει στην ομάδα των μπαχαρικών, και όπως συμβαίνει και με τα υπόλοιπα μπαχαρικά, στις ποσότητες που καταναλώνεται συνήθως- 1 κ. του γλυκού κανέλα- δεν μας αποδίδει αρκετές θερμίδες καθώς περιέχει από μηδαμινές έως ελάχιστες ποσότητες μακροθρεπτικών συστατικών (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη).¹

Ωστόσο, στην κανέλα συναντάμε σημαντικές ποσότητες ενώσεων με αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και αντιμικροβιακή δράση (π.χ. αιθέρια έλαια, πολυφαινόλες κ.α.), στις οποίες αποδίδονται τα οφέλη της για την υγεία μας.

Η πικάντικη γεύση και το άρωμα αποδίδονται στη κινναμαλδεΰδη (cinnamaldehyde), το βασικό συστατικό του αιθέριου ελαίου από το φλοιό.

Άλλα χημικά συστατικά του αιθέριου ελαίου περιλαμβάνουν κινναμωμικό αιθυλεστέρα (ethyl cinnamate), ευγενόλη (eugenol)( η οποία βρίσκεται κυρίως στα φύλλα), β-καρυοφυλλένιο (beta-caryophyllene), λιναλοόλη (linalool) και μεθυλο καβικόλη (methyl chavicol).

¹ Οι τιμές βασίζονται στη διατροφική βάση του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ (US Department of Agriculture, USDA) (1).

² Το ποσοστό Συνιστώμενης Ημερήσιας Πρόσληψης (% ΣΗΠ) σας δείχνει πόσο συμβάλει το κάθε θρεπτικό συστατικό από μία μερίδα του τροφίμου στη συνολική ημερήσια πρόσληψη. Ο υπολογισμός βασίζεται στις ημερήσιες τιμές αναφοράς (Daily Values) του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ, με βάση 2000 kcal ανά ημέρα για έναν μέσο υγιή ενήλικα. Ανάλογα με τις ενεργειακές ανάγκες του κάθε ατόμου, το % ΣΗΠ μπορεί να είναι χαμηλότερο ή υψηλότερο. Γενικότερα εάν το % ΣΗΠ για ένα συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό είναι μικρότερο ή και ίσο με 5%, το τρόφιμο θεωρείται πως είναι χαμηλό σε περιεκτικότητα ως προς το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό. Αντίστοιχα, εάν το % ΣΗΠ για ένα συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό είναι μεγαλύτερο ή και ίσο με 20%, το τρόφιμο θεωρείται πως είναι υψηλό σε περιεκτικότητα ως προς το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό.

Η κανέλα είναι ένα μπαχαρικό γνωστό σε όλους μας. Υπάρχον αρκετές μελέτες που έχουν συνδέσει την κατανάλωση κανέλας με ευεργετικά οφέλη για την υγεία μας.

Μερικά οφέλη που έχουν συνδεθεί με την κανέλας είναι:

Μπορεί να συμβάλλει στη διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη

Η κανέλα είναι ένα μπαχαρικό που έχει μελετηθεί ιδιαίτερα για την υπογλυκαιμική του δράση.

Συγκεκριμένα, αρκετές κλινικές μελέτες έχουν αναφέρει στα αποτελέσματα τους ότι η κατανάλωση κανέλας μπορεί να μειώσει τα επίπεδα γλυκόζης νηστείας σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ή προδιαβήτη σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο.

Μετα-ανάλυση που συμπεριέλαβε 16 τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες ανέφερε ότι η κατανάλωση κανέλας, σε δόσεις που κυμαίνονται από 1-14 γρ./ημέρα για ένα διάστημα από 1-4 μήνες, οδήγησε σε στατιστικά σημαντική μείωση των επιπέδων γλυκόζης νηστείας και βελτίωσε την αντίσταση στην ινσουλίνη, όπως αυτή εκτιμήθηκε με βάση το δείκτη HOMA-IR (Homeostasis Model Assessment – Insulin Resistance) σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ή προδιαβήτη. ²

Βέβαια, δεν φάνηκε να έχει κάποια στατιστικά σημαντική επίδραση στα επίπεδα της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c), που πιθανώς να αποδίδεται στη μικρή διάρκεια της παρέμβασης.

Είναι απολύτως αναγκαίο να επισημανθεί ότι η κανέλα δεν μπορεί από μόνη της να αποτελέσει θεραπεία κατά του σακχαρώδη διαβήτη. Ωστόσο, η δράση της μπορεί να είναι ενισχυτική σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, συνδυαστικά με την αντιδιαβητική αγωγή και ισορροπημένη διατροφή.

Σίγουρα, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να εξακριβώσουν την εν δυνάμει ευεργετική της δράση στο γλυκαιμικό έλεγχο των ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη.

Εμφανίζει αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση

Η κανέλα περιέχει σημαντικές ποσότητες πολυφαινολών, ουσιών με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν τον οργανισμό μας από την οξειδωτική βλάβη των ελευθέρων ριζών και συνεπώς μπορούν να συμβάλλουν στην καρδιομεταβολική μας υγεία.

Μετα-ανάλυση που εξέτασε τη συμπληρωματική χορήγηση κανέλας, σε δόσεις που κυμαίνονταν από 1,5-4 γρ./ημέρα, σε δείκτες φλεγμονής και οξειδωτικού στρες ανέφερε στα αποτελέσματα της ότι η συμπληρωματική κατανάλωση κανέλας οδήγησε σε μία στατιστικά σημαντική μείωση της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP), που λειτουργεί ως δείκτης φλεγμονής, ενώ παράλληλα οδήγησε σε στατιστικά σημαντική αύξηση της συνολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού (Τotal antioxidant capacity, TAC).³

Εμφανίζει καρδιοπροστατευτική δράση

Η κανέλα μπορεί να έχει σημαντικά οφέλη στην υγεία της καρδίας καθώς φαίνεται να βελτιώνει το λιπιδαιμικό προφίλ και να μειώνει την αρτηριακή πίεση.

Μεταανάλυση που συμπεριέλαβε 35 κλινικές μελέτες έδειξε ότι η κατανάλωση κανέλας σε δόσεις μικρότερες των 1,5 γρ./ημέρα μείωσε στατιστικά σημαντικά τα επίπεδα της ολικής χοληστερίνης και της "κακής" χοληστερίνης LDL-C ενώ βελτίωσε την αρτηριακή πίεση.

Παρότι τα αποτελέσματα είναι αρκετά ενθαρρυντικά απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να αξιολογήσουν τα οφέλη της κανέλας σε καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου. ⁴

Εμφανίζει αντιμικροβιακή δράση

Η κινναμαλδεΰδη, το βασικό συστατικό της κανέλας, εμποδίζει την ανάπτυξη διαφόρων βακτηρίων και μυκήτων (Staphylococcus, Salmonella,και E.coli), τα οποία προκαλούν ασθένειες στον ανθρώπινο οργανισμό.

Η κανέλα μπορεί να καταναλωθεί και να μας χαρίσει το μοναδικό άρωμα και τα οφέλη της με διάφορους τρόπους.

Στην αγορά μπορείτε να την βρείτε είτε σε μορφή σκόνης είτε σε ξυλάκια.

Τα ξυλάκια διατηρούνται για περισσότερο χρονικό διάστημα αλλά η σκόνη έχει πιο έντονη γεύση. Όποια μορφή κανέλας και αν επιλέξετε, φροντίστε να την κλείσετε σε αεροστεγές δοχείο.

Ενδεικτικοί τρόποι ένταξης της κανέλας στο καθημερινό μας διαιτολόγιο είναι:

• Ως συστατικό του πρωινού γεύματος. Μπορείτε να προσθέστε κανέλα στο porridge βρώμης το πρωί ή στο γιαούρτι σας συνδυάζοντας την με δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα και ξηρούς καρπούς, για ένα γρήγορο και υγιεινό πρωινό.

• Ως συστατικό του σνακ. Για παράδειγμα, μπορείτε να πασπαλίσετε λίγο σκόνη κανέλας στην φρουτοσαλάτα σας.

• Ως συστατικό σε ροφήματα. Προσθέστε κανέλα σε ζεστά ή κρύα ροφήματα όπως καφέ, τσάι ή σοκολάτα.

• Ως συστατικό σε γλυκά. Προσθέστε κανέλα σε γλυκά πιάτα όπως μπισκότα, κέικ, muffins για να δώσετε μια γλυκιά και αρωματική νότα. Επίσης, μπορείτε να φτιάξετε cinnamon Rolls (ρολά κανέλας), που σίγουρα θα λατρέψουν μικροί και μεγάλοι.

• Ως συστατικό σε smoothies. Προσθέστε κανέλα στο αγαπημένο σας smoothie για να έξτρα γεύση.

• Ως συστατικό στο ρυζόγαλο. Το ρυζόγαλο με κανέλα είναι ένα δημοφιλές επιδόρπιο σε πολλές κουζίνες που μπορεί να καλύψει την ανάγκη μας για γλυκό.

Ενώ η κατανάλωση της κανέλας στις ποσότητες που συναντάται συνήθως στα διάφορα τρόφιμα και ποτά είναι ασφαλής για τους περισσότερους, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κανέλας, κυρίως κασσίας ή η λήψη συμπληρωμάτων με αυτό το συστατικό μπορεί να είναι επικίνδυνη.

Σε γενικές γραμμές, για τους ενήλικες συστήνεται να μην καταναλώνουν περισσότερο από 1-1,5 κ. του γλυκού κανέλα/ημέρα, ενώ για τα παιδιά η κατανάλωση θα πρέπει να είναι ακόμα μικρότερη.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η κανέλα, ιδίως η κασσία, περιέχει σημαντικές ποσότητες κουμαρίνης.

Η κουμαρίνη είναι μία φυσική αρωματική ουσία που συναντάται στην κανέλα.

Ήδη από το 1954, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) απαγόρευσε τη χρήση της αυτούσιας κουμαρίνης ως πρόσθετο σε τρόφιμα και ποτά λόγω της ηπατοτοξικής της δράσης σε πειραματόζωα. Μεταγενέστερες έρευνες έδειξαν ότι η κουμαρίνη μπορεί να συσχετίζεται με την εμφάνιση καρκίνου, αλλά ακόμη δεν έχει επιβεβαιωθεί εάν έχει γονοτοξική δράση και στον άνθρωπο.

Λόγω των δυνητικών ηπατοτοξικών επιδράσεων της κουμαρίνης στον άνθρωπο, σύμφωνα με τον κανονισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απαγορεύεται η προσθήκη κουμαρίνης στα τρόφιμα, ενώ έχουν τεθεί ανώτατα όρια για τη φυσική περιεκτικότητά της στα τρόφιμα και ποτά.

Συγκεκριμένα, η κουμαρίνη δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 2 mg/κιλό τροφίμου ή ποτού, με εξαιρέσεις για υψηλότερα επίπεδα σε παραδοσιακά ή/και εποχιακά αρτοσκευάσματα που αναγράφουν κανέλα στην επισήμανση, «δημητριακά προγεύματος» συμπεριλαμβανομένου του λεγόμενου muesli, εκλεκτά αρτοσκευάσματα εκτός των παραδοσιακών ή/και εποχιακών αρτοσκευασμάτων που αναγράφουν κανέλα στην επισήμανση και επιδόρπια. ⁵

Επίσης, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας τροφίμων (EFSA) έχει θέσει ως μέγιστη ανεκτή ημερήσια πρόσληψη για την κουμαρίνη τα 0,1 mg/κιλό σωματικού βάρους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ένα άνθρωπος 60 κιλών μπορεί να καταναλώνει μέχρι 6 mg κουμαρίνης την ημέρα. ⁶

Η κανέλα κασσία εμφανίζει μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε κουμαρίνη συγκριτικά με την κανέλα Κεϋλάνης. Στην κανέλα κασσία, η περιεκτικότητα σε κουμαρίνη είναι έως και 1% (1 mg κουμαρίνης/γραμμάριο κανέλας κασσίας), ενώ στην κανέλα Κεϋλάνης είναι πολύ χαμηλή (ίχνη), περίπου 0,004%.⁷ Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ένα άνθρωπος 60 κιλών καταναλώνοντας 1,5 κ. του γλυκού κανέλα κασσίας έχει υπερβεί το ανώτατο ημερήσιο όριο.

Ορισμένες ομάδες ατόμων που θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην κατανάλωση κανέλας σε μεγάλες ποσότητες είναι:

• Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Όπως αναφέραμε, η κανέλα μπορεί να εμφανίσει υπογλυκαιμική δράση. Εξαιτίας αυτού, τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη θα πρέπει να είναι αρκετά προσεκτικοί στη χρήση συμπληρωμάτων κανέλας καθώς μπορεί να επηρεάσουν το γλυκαιμικό έλεγχο.

• Άτομα με αλλεργία στην κανέλα. Η κανέλα συνήθως δεν προκαλεί παρενέργειες και αλλεργικές αντιδράσεις. Παρόλα αυτά, η έντονη χρήση της θα μπορούσε να ερεθίσει το στόμα και τα χείλη σας, προκαλώντας πληγές. Μερικοί άνθρωποι είναι αλλεργικοί σε αυτό. Μπορεί να προκαλέσει ερυθρότητα και ερεθισμό εάν το βάλετε στο δέρμα σας.

• Γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό. Θα πρέπει να αποφεύγετε η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων κανέλας κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό.

Σε κάθε περίπτωση, ενημερώστε το θεράποντα ιατρό σας προτού λάβετε ένα συμπλήρωμα διατροφής με κανέλα, ειδικά αν λαμβάνετε κάποια φαρμακευτική αγωγή.

1. USDA. Spices, cinnamon, ground. Available at: https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/171320/nutrients. (Accessed at February 2024).

2. Deyno S, Eneyew K, Seyfe S, Tuyiringire N, Peter E, Muluye R, Tolo C, Ogwang P. Efficacy and safety of cinnamon in type 2 diabetes mellitus and pre-diabetes patients: A meta-analysis and meta-regression. Diabetes Res Clin Pract. 2019, 156:107815. doi: 10.1016/j.diabres.2019.107815.

3. Zhu C, Yan H, Zheng Y, Santos H, Macit M, Zhao K. Impact of Cinnamon Supplementation on cardiometabolic Biomarkers of Inflammation and Oxidative Stress: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Complement Ther Med. 2020, 53:102517. doi: 10.1016/j.ctim.2020.102517.

4. Kutbi Ε,Sohouli Μ, Fatahi S, Lari A, Shidfar F, Aljhdali M, Alhoshan F, Elahi S et al. The beneficial effects of cinnamon among patients with metabolic diseases: A systematic review and dose-response meta-analysis of randomized-controlled trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2022,62(22):6113-6131. doi: 10.1080/10408398.2021.1896473.

5. European Parliament and Council Directive No. 1334/2008 on the flavourings and certain food ingredients with flavouring properties for use in and on food and amending Council Regulation (EEC) No. 1601/91, Regulations (EC) No. 2232/96 and (EC) No. 110/2008 and Directive 2000/13/EC. Official Journal of the European Communities. 2008, L354/34:14–15.

6. Coumarin in flavourings and other food ingredients with flavouring properties - Scientific Opinion of the Panel on Food Additives, Flavourings, Processing Aids and Materials in Contact with Food (AFC). The EFSA Journal (2008) 793, 1-15. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2008.793

7. Blahová J, Svobodová Z. Assessment of Coumarin Levels in Ground Cinnamon Available in the Czech Retail Market. ScientificWorldJournal. 2012; 2012: 263851. doi: 10.1100/2012/263851.