Διατροφή για ουρολοίμωξη - Συμπτώματα & αντιμετώπιση

Η ουρολοίμωξη είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται στην είσοδο βλαβερών μικροοργανισμών στο ουροποιητικό μας σύστημα, οδηγώντας σε δυσάρεστα συμπτώματα.

Το ουροποιητικό σύστημα είναι το τμήμα εκείνο του οργανισμού που είναι υπεύθυνο για την παραγωγή και απέκκριση των ούρων. Περιλαμβάνει τους νεφρούς, την ουροδόχο κύστη, τους ουρητήρες και την ουρήθρα.

Η είσοδος των βλαβερών μικροβίων γίνεται από την ουρήθρα και συνήθως υπεύθυνο για την εμφάνιση της ουρολοίμωξης είναι το βακτήριο Escherichia coli ή E. coli ή κολοβακτηρίδιο, που βρίσκεται φυσιολογικά στο ανθρώπινο έντερο. Το βακτήριο αυτό μπορεί να εισέρθει από την ουρήθρα και να οδηγήσει σε εμφάνιση ουρολοίμωξης.

Ανάλογα με το σημείο που θα προσβάλλει το μικρόβιο, η ουρολοίμωξη μπορεί να διαχωριστεί σε:

• Κυστίτιδα-λοίμωξη της ουροδόχου κύστης

• Πυελονεφρίτιδα-λοίμωξη στους νεφρούς

Οι περισσότερες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος αφορούν στην ουροδόχο κύστη (κυστίτιδα). Η κυστίτιδα συνήθως δεν είναι σοβαρή, εφόσον θεραπευτεί έγκαιρα.

Η πυελονεφρίτιδα, από την άλλη, αποτελεί μία αρκετά σοβαρή κατάσταση, όπου η ουρολοίμωξη έχει προχωρήσει και έχει προσβάλει τα νεφρά. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται άμεση νοσηλεία, διότι η πυελονεφρίτιδα, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες βλάβες στους νεφρούς.

Τα πιο συνήθη συμπτώματα της ουρολοίμωξης περιλαμβάνουν:

• Πόνο ή τσούξιμο κατά την ούρηση

• Συχνουρία

• Πολύ μικρή παραγωγή ούρων παρά την έντονη ανάγκη για ούρηση

• Δύσοσμα και θολά ούρα

• Πόνο στην κοιλιά

• Αιματουρία

• Πυρετό

Ο καθένας μπορεί να εμφανίσει λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος.

Ωστόσο, ορισμένες ομάδες ατόμων είναι πιο ευάλωτες στην εμφάνιση ουρολοίμωξης, όπως είναι:¹

Άτομα με σεξουαλικές επαφές

Η ουρολοίμωξη δεν είναι ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, με απλά λόγια δε μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο με την σεξουαλική επαφή.

Ωστόσο, η σεξουαλική επαφή αποτελεί ένα προδιαθεσικό παράγοντα για την εμφάνιση ουρολοίμωξης καθώς ευνοεί τη μεταφορά μικροβίων από τις παρακείμενες ανατομικές περιοχές στην ουρήθρα.

Γυναίκες

Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν ουρολοίμωξη σε σύγκριση με τους άντρες λόγω της διαφορετικής ανατομίας του ουροποιητικού τους συστήματος και συγκεκριμένα του μικρότερου μήκους της ουρήθρας, καθιστώντας την οδό προς την ουροδόχο κύστη ευκολότερη για τα παθογόνα μικρόβια.

Επίσης, οι ουρήθρες των γυναικών βρίσκονται πιο κοντά τόσο στον κόλπο όσο και στον πρωκτό, με συνέπεια να ευνοείται η μεταφορά των φυσιολογικά ευρισκομένων σε αυτές τις περιοχές μικροβίων στην ουρήθρα.

Μάλιστα, έρευνες δείχνουν ότι το 40-60% των γυναικών εμφανίζουν λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος κατά τη διάρκεια της ζωής τους, και οι περισσότερες από αυτές τις λοιμώξεις αφορούν την ουροδόχο κύστη (κυστίτιδα). Επίσης, μία στις 4 γυναίκες πιθανόν να έχει επαναλαμβανόμενη ουρολοίμωξη.

Γυναίκες σε εμμηνόπαυση

Μετά την εμμηνόπαυση η μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων κάνει τη γυναίκα πιο ευάλωτη στην εμφάνιση ουρολοίμωξης.

Η δραματική μείωση των οιστρογόνων σε αυτήν την περίοδο της ζωής των γυναικών αλλάζει το κολπικό μικροβίωμα ή την κολπική χλωρίδα (αναφέρεται στο σύνολο των βακτηρίων που "κατοικούν" φυσιολογικά μέσα στον κόλπο και παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας του κόλπου) και το pH του κόλπου με αποτέλεσμα τον πιο εύκολο αποικισμό του από παθογόνα μικρόβια, τα οποία όπως αναφέραμε μπορούν εύκολα να εισέλθουν στο ουροποιητικό σύστημα, προκαλώντας ουρολοίμωξη.

Γυναίκες που χρησιμοποιούν ορισμένες μεθόδους αντισύλληψης, όπως διάφραγμα ή σπερματοκτόνα

Αυτές οι μέθοδοι αντισύλληψης μπορούν να επηρεάσουν την κολπική χλωρίδα, ευνοώντας την ανάπτυξη μικροβίων.

Άτομα που εμφανίζουν διαταραχές στο ουροποιητικό σύστημα που εμποδίζουν τη φυσιολογική ροή των ούρων

Για παράδειγμα, οι πέτρες στους νεφρούς ή ένας διογκωμένος προστάτης στον άνδρα μπορεί να παγιδεύσει τα ούρα στην ουροδόχο κύστη και να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης ουρολοίμωξης.

Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη

Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, ιδίως με μη ρυθμιζόμενο, φαίνεται να έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος.

Αυτό αποδίδεται τόσο στην παρουσία γλυκόζης στα ούρα, όσο και στις βλάβες που προκαλεί ο διαβήτης στα μικρά αγγεία, συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη μικροβίων.

Η βασική θεραπεία για την ουρολοίμωξη περιλαμβάνει συνήθως τη χρήση κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής με στόχο την εξάλειψη του μικροβίου που προκαλεί τη λοίμωξη.

Ο/η θεράπων/ουσα ιατρός είναι ο/η πλέον αρμόδιος/α για θα προσδιορίσει τον μικροοργανισμό που οδήγησε στη λοίμωξη και να ορίσει την κατάλληλη φαρμακευτική θεραπεία.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά δεδομένα που να υποδεικνύουν μία ισχυρή σύνδεση μεταξύ της διατροφής μας και του κινδύνου εμφάνισης ουρολοίμωξης.

Συνεπώς, δε φαίνεται να υπάρχει μία κατάλληλη διατροφή που θα λειτουργήσει ως ασπίδα και θα αποτρέψει την εμφάνιση της ουρολοίμωξης.

Ωστόσο, υπάρχει ένας περιορισμένος αριθμός ερευνών που δείχνει ότι ορισμένα τρόφιμα ή συστατικά τροφίμων μπορεί να επηρεάσουν την εμφάνιση λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος.

Σίγουρα όμως τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών θα πρέπει να αξιολογούνται με προσοχή, καθώς απαιτούνται περισσότερες καλά σχεδιασμένες μελέτες για να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα.

Αυτό που είναι επαρκώς τεκμηριωμένο είναι ότι η καλή ενυδάτωση μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση ουρολοίμωξης.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), η ημερήσια επαρκής πρόσληψη (adequate intake, ΑΙ) για το νερό (νερό που προέρχεται από όλες τις πηγές, όπως πόσιμο νερό, ροφήματα και στερεά τρόφιμα) ανέρχεται στα 2,5 L για τους ενήλικες άντρες και στα 2,0 L για τις ενήλικες γυναίκες.

Αυτό μεταφράζεται στη γενική σύσταση για τουλάχιστον 8-10 ποτήρια νερού/ημέρα.

Ωστόσο, η επαρκής πρόσληψη υγρών και κατ’ επέκταση νερού εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, που θα πρέπει να συνυπολογιστούν.

Επομένως, οι ανάγκες θα πρέπει να εξατομικεύονται.

Η έρευνα για τη σχέση μεταξύ διατροφικών παραγόντων και μείωσης του κινδύνου εμφάνισης ουρολοίμωξης είναι περιορισμένη.

Μερικοί διατροφικοί παράγοντες που φαίνεται να συμβάλλουν στην υγεία του ουροποιητικού συστήματος είναι:

Κράνμπερι (Cranberry)

Το κράνμπερι είναι το φρούτο ενός θάμνου που ανήκει στην ίδια οικογένεια με άλλα μούρα, όπως είναι το μύρτιλο (blueberry).

Αρκετές μελέτες έχουν αναφέρει την ευεργετική επίδραση της κατανάλωσης cranberries στην επανεμφάνιση ουρολοιμώξεων σε υγιείς γυναίκες. ^2,3

Στο παρελθόν, υπήρχε η πεποίθηση ότι η κατανάλωση cranberries κάνει τα ούρα πιο όξινα και αυτός είναι ο λόγος που μειώνεται η ανάπτυξη βακτηριών, κάτι το οποίο δεν φαίνεται να ισχύει πλέον. Τα cranberries είναι φρούτα ουσιών με ιδιαίτερα υψηλή συγκέντρωση αντιοξειδωτικών, όπως είναι οι προανθοκυανιδίνες (PACs) και οι ανθοκυανιδίνες.

Οι ενώσεις αυτές φαίνεται ότι αποτρέπουν την προσκόλληση των μικροβίων, όπως είναι το E.coli, στα κύτταρα του επιθηλίου (τοίχωμα) του ουροποιητικού συστήματος, καθιστώντας πιο εύκολη την αποβολή τους μέσω των ούρων.

Βέβαια, θα πρέπει να τονιστεί ότι τα οφέλη από την κατανάλωση cranberries στην επανεμφάνιση της ουρολοίμωξης έχουν αναφερθεί σε μελέτες παρέμβασης που χρησιμοποίησαν χυμούς cranberries ή εκχυλίσματα cranberries σε μορφή συμπληρώματος. Η συνήθης δόση εκχυλίσματος cranberries κυμαίνονταν από 400-500 mg/ημέρα ενώ η δόση χορήγησης χυμού κυμαίνονταν από 240–300 mL/ημέρα.

Συνεπώς, μέχρι στιγμής δεδομένα είναι αρκετά ενθαρρυντικά για την προληπτική δράση των συμπληρωμάτων cranberries στην επανεμφάνιση των ουρολοιμώξεων.

Σε κάθε περίπτωση, προτού αγοράσετε κάποιο συμπλήρωμα cranberries, θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον/την επαγγελματία υγεία σας, όπως ιατρό και διαιτολόγο.

Προβιοτικά

Τα προβιοτικά ή αλλιώς τα λεγόμενα “καλά” βακτήρια είναι καίριας σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του γαστρεντερικού μας συστήματος αλλά και για την συνολική υγεία.

Αρκετοί ερευνητές έχουν υποθέσει ότι η κατανάλωση προβιοτικών ενδεχομένως να έχει ευεργετικό ρόλο στην πρόληψη των ουρολοιμώξεων, δεδομένου ότι αποτρέπουν την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών.

Συγκεκριμένα, η δράση των προβιοτικών έναντι των ουρολοιμώξεων εντοπίζεται στην ικανότητα τους να αναστέλλουν την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών στον γαστρεντερικό σωλήνα, που μπορεί, δυνητικά, να μεταναστεύσουν στο ουροποιητικό σύστημα, λόγω λανθασμένων πρακτικών υγιεινής.

Βέβαια, τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες έχουν αποτύχει να αναδείξουν την προστατευτική της συμπληρωματικής χορήγησης προβιοτικών στην εμφάνιση ουρολοιμώξεων.⁴

Σίγουρα, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα.

Δεν υπάρχει μία ιδανική διατροφή που θα πρέπει να ακολουθήσετε εάν εμφανίζετε ουρολοίμωξη και σίγουρα η διατροφή δεν μπορεί να θεραπεύσει την ουρολοίμωξη.

Ωστόσο, καλό θα ήταν να αποφεύγετε κάποια τρόφιμα ή/και ροφήματα καθώς φαίνεται ότι μπορούν να ερεθίσουν την ουροδόχο κύστη και να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης.

Τέτοια τρόφιμα/ροφήματα περιλαμβάνουν:^5,6

• Ροφήματα που περιέχουν αλκοόλ

• Ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη. Ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη, όπως καφές, αναψυκτικά, τσάι, ενεργειακά ποτά, καλό θα είναι να αποφεύγονται μέχρι να απαλλαγείτε από την ουρολοίμωξη.

• Εσπεριδοειδή φρούτα. Η αποφυγή εσπεριδοειδών φρούτων, όπως πορτοκάλι, λεμόνι, grapefruit, ανανάς (αρκετά όξινα τρόφιμα) ενδέχεται να ανακουφίσει από τα συμπτώματα της νόσου.

Η πρόληψη της ουρολοίμωξης περιλαμβάνει διάφορα μέτρα που μπορείτε να λάβετε για τη διατήρηση της υγείας του ουροποιογεννητικού συστήματος.

Έξι συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν:

1. Καθημερινή λήψη επαρκούς ποσότητας υγρών

2. Σωστή υγιεινή του ουροποιογεννητικού συστήματος

3. Συχνή ούρηση – αποφυγή παρατεταμένης συγκράτησης ούρων (κάθε 3 - 4 ώρες)

4. Κένωση της κύστεως μετά την σεξουαλική επαφή

5. Αποφυγή αντισηπτικών ουσιών στην ουρογεννητική περιοχή

6. Ο καθαρισμός της ουρογεννητικής περιοχής μετά την διούρηση ή την αφόδευση και ιδιαίτερα στις γυναίκες, θα πρέπει να γίνεται με κατεύθυνση από τα εμπρός προς τα πίσω.

Ως ουρολοίμωξη χαρακτηρίζεται η είσοδος και ο πολλαπλασιασμός μικροβίων σε ένα οποιοδήποτε σημείο του ουροποιητικού μας συστήματος (ουρήθρα, ουροδόχος κύστη, νεφρά).

Ανάλογα με το σημείο εντοπισμού και τον αποικισμό των παθογόνων μικροοργανισμών η ουρολοίμωξη μπορεί να διακριθεί σε: κυστίτιδα (ο πιο συχνός τύπος ουρολοίμωξης) και πυελονεφρίτιδα.

Σε γενικές γραμμές, όλοι μπορούν να εμφανίσουν ουρολοίμωξη κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής τους αλλά υπάρχουν κάποιες ομάδες ατόμων που είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση της, όπως είναι οι γυναίκες, οι μετα-εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, γυναίκες που χρησιμοποιούν συγκεκριμένες μεθόδους αντισύλληψης κ.α.

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της ουρολοίμωξης περιλαμβάνει τη χρήση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποδεικνύουν ότι η διατροφή μπορεί να θεραπεύσει την ουρολοίμωξη.

Ωστόσο, όταν τίθεται η διάγνωση της ουρολοίμωξης ενδεχομένως ο περιορισμός συγκεκριμένων τροφών να οδηγήσει σε καλύτερη διαχείριση των ανεπιθύμητων συμπτωμάτων.

Όσον αφορά την πρόληψη της ουρολοίμωξης, υπάρχουν ορισμένα προληπτικά μέτρα που μπορείτε να λάβετε ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης.

Στο κομμάτι της διατροφής, τα δεδομένα είναι ακόμα περιορισμένα, αν και υπάρχουν μελέτες που έχουν αναδείξει ότι τα κράνμπερι, κυρίως σε συμπυκνωμένη μορφή, (χυμός ή σκεύασμα) φαίνεται πως μπορεί να προστατέψουν τον οργανισμό μας από ουρολοιμώξεις.

Επίσης, ενδεχομένως τα προβιοτικά να μας παρέχουν προστασία στην εμφάνιση της ουρολοίμωξης.

Σε κάθε περίπτωση θα χρειαστεί να επικοινωνήσετε με το/τη θεράποντα/ουσα ιατρό σας για να σας καθοδηγήσει κατάλληλα.

1. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Definition & Facts of Bladder Infection in Adults. Available at: https://www.niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/bladder-infection-uti-in-adults/definition-facts. (Accessed at January 2024).

2. Fu Z, Liska D, Talan D, Chung M. Cranberry Reduces the Risk of Urinary Tract Infection Recurrence in Otherwise Healthy Women: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Nutr. 2017, 147(12):2282-2288. doi: 10.3945/jn.117.254961.

3. Luís A, Domingues F, Pereira L. Can Cranberries Contribute to Reduce the Incidence of Urinary Tract Infections? A Systematic Review with Meta-Analysis and Trial Sequential Analysis of Clinical Trials. J Urol. 2017, 198(3):614-621. doi: 10.1016/j.juro.2017.03.078. Epub 2017 Mar 10.

4. Abdullatif V, Sur R, Eshaghian E, Gaura K, Goldman B, Panchatsharam P, Williams N, Abbott J. Efficacy of Probiotics as Prophylaxis for Urinary Tract Infections in Premenopausal Women: A Systematic Review and Meta-Analysis. Cureus. 2021, 13(10):e18843. doi: 10.7759/cureus.18843.

5. Berre M, Presse N, Morin M, Larouche M, Campeau L, Hu Y, Reid I et al. What do we really know about the role of caffeine on urinary tract symptoms? A scoping review on caffeine consumption and lower urinary tract symptoms in adults. Neurourol Urodyn. 2020, 39(5):1217-1233. doi: 10.1002/nau.24344. Epub 2020 Apr 9.

6. Noh J, Yoo K, Kim K, Kim J. Association between lower urinary tract symptoms and cigarette smoking or alcohol drinking. Transl Androl Urol. 2020, 9(2): 312–321. doi: 10.21037/tau.2020.03.07.