Διατροφική Πυξίδα – το πιο ολοκληρωμένο εργαλείο ισορροπημένης διατροφής

Λίγα λόγια για τα συστήματα βαθμονόμησης τροφίμων

Τα συστήματα βαθμονόμησης τροφίμων (Nutrient Profiling System, NPS) είναι μέθοδοι αξιολόγησης και κατάταξης των τροφίμων με βάση τη διατροφικό τους προφίλ.

Στόχος της βαθμονόμησης των θρεπτικών συστατικών ή του διατροφικού προφίλ των τροφίμων είναι να βοηθήσει τους καταναλωτές να κατανοήσουν καλύτερα τη θρεπτική αξία των τροφίμων και να κάνουν πιο υγιεινές επιλογές.

Τα συστήματα αυτά χρησιμοποιούν αλγορίθμους προκειμένου να κατατάξουν τα τρόφιμα με βάση τη σύσταση τους σε παράγοντες που θεωρούνται ωφέλιμοι για την υγεία (π.χ. το περιεχόμενο τους σε συγκεκριμένες βιταμίνες ή σε φρούτα) και παράγοντες που θεωρούνται επιβλαβείς (π.χ. συνολικό θερμιδικό περιεχόμενο, περιεκτικότητα σε λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά, αλάτι, ζάχαρη κ.α.).

Τα συστήματα βαθμονόμησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τη βιομηχανία τροφίμων, τους καταναλωτές, τους κυβερνητικούς φορείς, αλλά και τους επαγγελματίες υγείας. Γνωστά παραδείγματα τέτοιων συστημάτων είναι το Health Star Rating (HSR) στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, το Nutri-Score στην Ευρώπη και το Guiding Stars στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κάθε σύστημα βαθμονόμησης έχει τις δικές του παραμέτρους και κριτήρια για την αξιολόγηση και την κατάταξη των τροφίμων, και κατ’ επέκταση τα δικά του πλεονεκτήματα και περιορισμούς.

Tα περισσότερα έως σήμερα συστήματα βαθμονόμησης είναι απλά, χρησιμοποιώντας δεδομένα για μόνο λίγα θρεπτικά συστατικά.

Αν και αυτό είναι πρακτικό, μπορεί να παραλείψει σημαντικούς παράγοντες που καθορίζουν πόσο υγιεινό είναι ένα τρόφιμο – όπως ο βαθμός επεξεργασίας των τροφίμων και ζύμωσης, καθώς και η παρουσία διαφόρων άλλων θρεπτικών συστατικών, όπως τα ωμέγα-3 και τα φλαβονοειδή, που προσφέρουν μια σειρά από οφέλη για την υγεία.

Ορισμένα συστήματα βασίζονται σε παλαιότερη επιστημονική γνώση και δεδομένα.

Για παράδειγμα, σχεδόν όλα δίνουν αρνητικούς πόντους για το συνολικό λίπος, ανεξαρτήτως είδους, και επικεντρώνονται μόνο στο κορεσμένο λίπος. Μια άλλη συνηθισμένη ελλιπής προσέγγιση είναι να μην αξιολογούν τα επεξεργασμένα σιτηρά και άμυλα, που έχουν παρόμοιες μεταβολικές επιπτώσεις με τα προστιθέμενα σάκχαρα. Επίσης πολλά συστήματα δίνουν αρνητικούς πόντους για τις συνολικές θερμίδες, ανεξάρτητα από την πηγή του τροφίμου.

Για να είναι πιο αποτελεσματικά, τα συστήματα βαθμονόμησης τροφίμων θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την τρέχουσα επιστημονική γνώση και να εστιάζουν σε πιο ολοκληρωμένες προσεγγίσεις για την αξιολόγηση της θρεπτικής αξίας των τροφίμων. Αυτό ακριβώς κάνει η Διατροφική Πυξίδα (Food Compass). 

Τι είναι η Διατροφική Πυξίδα (Food Compass);

Η Διατροφική Πυξίδα (Food Compass) είναι το πλέον εξελιγμένο και ολοκληρωμένο σύστημα βαθμονόμησης τροφίμων με βάση το διατροφικό τους προφίλ, που αναπτύχθηκε από τη Δρ. Ρενάτα Μίχα και ομάδα ερευνητών του Πανεπιστημίου Tufts στη Βοστώνη των ΗΠΑ.

Συγκεκριμένα, η Διατροφική Πυξίδα αξιολογεί 54 χαρακτηριστικά για το κάθε τρόφιμο, κάθε ένα από τα οποία έχει επιλεγεί με βάση την ισχύ των επιστημονικών ενδείξεων για τις επιδράσεις τους στην υγεία.

Χαρτογραφεί και βαθμολογεί τα χαρακτηριστικά αυτά σε 9 τομείς, και στη συνέχεια τα συνδυάζει μέσω αλγορίθμου σε ένα ενιαίο σκορ που κυμαίνεται από 1 (λιγότερο υγιεινό) έως 100 (περισσότερο υγιεινό) για το κάθε τρόφιμο.

Η Διατροφική Πυξίδα λαμβάνει υπόψη την πλέον πρόσφατη επιστημονική γνώση στον τομέα της διατροφής, δε δίνει αρνητική βαθμολογία στο συνολικό λίπος, δεν επικεντρώνεται μόνο στο κορεσμένο λίπος, ενώ μεταξύ άλλων δίνει αρνητική βαθμολογία στην παρουσία επεξεργασμένων υδατανθράκων.

Συνοπτικά, οι 9 τομείς της Διατροφική Πυξίδας είναι:

• Αναλογία θρεπτικών συστατικών. Περιλαμβάνει την εκτίμηση της ποιότητας των λιπαρών μέσω του υπολογισμού της αναλογίας κορεσμένων/ακόρεστων λιπαρών οξέων, της ποιότητας των υδατανθράκων μέσω του υπολογισμού της αναλογίας υδατανθράκων/φυτικές ίνες και της ποιότητας των μετάλλων του τροφίμου μέσω υπολογισμού της αναλογίας κάλιο/νάτριο.

• Βιταμίνες. Περιλαμβάνει βιταμίνες που φαίνεται να σχετίζονται με την υποθρεψία ή την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων υγείας.

• Μέταλλα. Περιλαμβάνει μέταλλα που φαίνεται να σχετίζονται με την υποθρεψία ή την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων υγείας.

• Συστατικά τροφίμων. Περιέχονται συστατικά τροφίμων με πιθανά ή επαρκή επιστημονικά δεδομένα για την επίδραση τους σε χρόνιες ασθένειες, όπως σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνος κ.α. (π.χ. φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης, θαλασσινά, επεξεργασμένο κρέας).

• Πρόσθετα. Περιλαμβάνει πρόσθετα συστατικά που έχουν αποδεδειγμένη αρνητική επίδραση στην υγεία μας (π.χ. πρόσθετα σάκχαρα ή νιτρικά) ή υπάρχουν πιθανές ενδείξεις για αυτή ή/και συστατικά που προκύπτουν μέσω της βιομηχανικής επεξεργασίας (π.χ. τεχνητά γλυκαντικά, γεύσεις και αρώματα).

• Επεξεργασία. Περιλαμβάνει τη μέθοδο και τον βαθμό επεξεργασίας του τροφίμου, καθώς και τον βαθμό ζύμωσης και τηγανίσματος.

• Συγκεκριμένα λιπαρά. Περιλαμβάνει λιπαρά, όπως ω-3 λιπαρά οξέα (α-λινολενικό, εικοσιπεντανοϊκό οξύ και το δοκοσαεξανοϊκό οξύ), χοληστερόλη, τρανς λιπαρά και μέσης αλύσου λιπαρά οξέα.

• Φυτικές ίνες και πρωτεΐνες. Περιλαμβάνει το ολικό περιεχόμενο του τροφίμου σε φυτικές ίνες και πρωτεΐνες.
• Φυτοχημικά. Περιλαμβάνει το ολικό περιεχόμενο του τροφίμου σε φλαβονοειδή και καροτενοειδή.

Πώς αξιολογούνται τα τρόφιμα με βάση τη Διατροφική Πυξίδα;

Με βάση το σκορ της Διατροφικής Πυξίδας μπορούμε εύκολα να αξιολογήσουμε εάν ένα τρόφιμο αποτελεί μία υγιεινή επιλογή και επομένως μπορεί να αποτελέσει μέρος μία υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής.

Το σκορ, όπως αναφέραμε, έχει τιμές από 1-100, με τα τρόφιμα που έχουν τιμές κοντά στο 100 να θεωρούνται και τα πιο υγιεινά.

Συγκεκριμένα τα τρόφιμα που βαθμολογούνται με σκορ:

• ≥70, θεωρούνται καλές επιλογές και επομένως ενθαρρύνεται η κατανάλωση τους

• 31-69, προτείνεται να καταναλώνονται με μέτρο

• ≤30, προτείνεται να περιοριστεί η κατανάλωση τους

Η Διατροφική Πυξίδα θα είναι σύντομα διαθέσιμη και στην Ελλάδα.

Τι σκορ παίρνουν τα διάφορα τρόφιμα;

Μέχρι σήμερα η Διατροφική Πυξίδα έχει αξιολογήσει και βαθμολογήσει 58000 προϊόντα με σημαντική ακρίβεια.

Ελάχιστα επεξεργασμένα προϊόντα πλούσια σε βιολογικά ενεργά συστατικά, όπως φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ολικής άλεσης σιτηρά, ξηρούς καρπούς, γιαούρτι και θαλασσινά, βαθμολογούνται στην κορυφή.

Άλλα ζωικά τρόφιμα, όπως αυγά, γάλα, τυρί, πουλερικά και κρέας, συνήθως σκοράρουν στη μέση.

Τα επεξεργασμένα τρόφιμα πλούσια σε επεξεργασμένα σιτηρά και σάκχαρα, όπως τα λευκά δημητριακά, τα ψωμιά, τα κράκερ και οι ενεργειακές μπάρες, καθώς και τα επεξεργασμένα κρέατα, παίρνουν τη χαμηλότερη βαθμολογία.

H Διατροφική Πυξίδα είναι σε θέση να συγκρίνει και να αξιολογήσει παρόμοια προϊόντα που φαινομενικά μοιάζουν ίδια στον καταναλωτή, όπως διαφορετικά ψωμιά, διαφορετικά επιδόρπια ή ακόμη και διαφορετικά μεικτά γεύματα. Το εξελιγμένο αυτό σύστημα λειτουργεί σημαντικά καλύτερα από τα υπάρχοντα, και παλαιότερα, συστήματα βαθμονόμησης.

Για παράδειγμα, η Διατροφική Πυξίδα δίνει χαμηλότερη βαθμολογία σε επεξεργασμένα τρόφιμα που είναι πλούσια σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες και χαμηλά σε λιπαρά – που συχνά προωθούνται ως υγιεινές επιλογές ενώ δεν είναι – όπως αλλαντικά και λουκάνικα, διάφορες σως χαμηλές σε λιπαρά, χυμούς φρούτων και ενεργειακά ποτά. Επίσης δίνει υψηλότερη βαθμολογία σε προϊόντα πλούσια σε ακόρεστα λιπαρά, όπως το ελαιόλαδο και οι ξηροί καρποί. Σε σχέση με τα παλαιότερα συστήματα, αυτές οι σημαντικές βελτιώσεις συμβαδίζουν με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα ωμά φρούτα είχαν σκορ 100 ενώ φρούτα πλούσια σε απλά σάκχαρα, όπως μπανάνα, χουρμάδες έλαβαν χαμηλότερο σκορ, παρόλα αυτά πάνω από 70.

Ενδεικτικά, η Διατροφική Πυξίδα έδειξε μέσο όρο σκορ για τις εξής ομάδες τροφίμων:

• Φρέσκα φρούτα → 100
• Πράσινα λαχανικά → 91
• Όσπρια, σπόροι και ξηροί καρποί → 82
• Γιαούρτι πλήρες → 81
• Φυσικοί χυμοί 100% φρούτων και λαχανικών → 77
• Ζυμαρικά ολικής άλεσης → 70
• Θαλασσινά → 67
• Κεφίρ → 56
• Πλήρες γάλα → 49
• Αμυλώδη λαχανικά → 49
• Μοσχάρι → 42
• Αναψυκτικά πλούσια σε ζάχαρη και ενεργειακά ποτά → 29
• Αλμυρά σνακ και γλυκά → 17

Όπως αναφέρθηκε, η Διατροφική Πυξίδα μπορεί να αναγνωρίζει και να βαθμολογεί παραλλαγές και ποικιλίες του ίδιου φαινομενικά τροφίμου. Για παράδειγμα, τα φρέσκια κεράσια έχουν σκορ 100 ενώ τα αποξηραμένα 55. Αντίστοιχα η φρέσκια γαλοπούλα έχει σκορ 60, ενώ η γαλοπούλα ως αλλαντικό έχει σκορ 19.

Για να σας βοηθήσουμε, η Διατροφική Πυξίδα είναι ακόμη πιο χρήσιμη όταν συγκρίνετε παρόμοια τρόφιμα που ανήκουν στην ίδια ομάδα τροφίμων. Για παράδειγμα, εάν προτιμάτε τα αυγά για πρωινό μπορείτε να επιλέξετε γεύματα με αυγό με υψηλότερη βαθμολογία. Όσοι προτιμάτε τα δημητριακά πρωινού, μπορείτε να διαλέξετε δημητριακά με υψηλότερη βαθμολογία. Και ακόμη καλύτερα, μπορεί να σας βοηθήσετε να προσθέσετε άλλα τρόφιμα με υψηλότερη βαθμολογία στο πιάτο σας – όπως λαχανικά και υγιεινά έλαια στο αυγό, φρούτα και ξηρούς στα δημητριακά – για να αυξήσετε τα συνολικά οφέλη από το γεύμα σας.

Μπορεί η χρήση της διατροφικής πυξίδας να βελτιώσει την υγεία μας;

Οι ερευνητές εξέτασαν πως η χρήση της διατροφικής πυξίδας σχετίζεται με δείκτες υγείας.

Σε ένα εθνικά αντιπροσωπευτικό δείγμα 48000 ατόμων, υπολόγισαν για το κάθε άτομο το σκορ της διατροφής τους με βάση τη Διατροφική Πυξίδα.

Αυτό που βρήκαν είναι ότι οι άνθρωποι που η διατροφή τους είχε υψηλότερη βαθμολογία με βάση τη Διατροφική Πυξίδα ήταν πιο υγιείς σε σχέση με αυτούς που είχαν χαμηλότερη βαθμολογία.

Συγκεκριμένα, είχαν πιο υγιές βάρος, καλύτερο έλεγχο του σακχάρου στο αίμα, χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και καλύτερα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα. Είχαν επίσης χαμηλότερο κίνδυνο μεταβολικού συνδρόμου ή καρκίνου και χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από όλες τις αιτίες.

Για κάθε 10 πόντους υψηλότερη βαθμολογία της διατροφικής πυξίδας, τα άτομα είχαν περίπου 7% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου.

Αυτά είναι σημαντικά ευρήματα, που δείχνουν ότι, κατά μέσο όρο, η κατανάλωση τροφίμων με υψηλότερες βαθμολογίες διατροφικής πυξίδας συνδέεται με πολλαπλά οφέλη για την υγεία.

Πώς μπορεί η Διατροφική Πυξίδα να συμπληρώσει τις υπάρχουσες κατευθυντήριες οδηγίες;

Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι για την επίτευξη της καλής υγείας, τόσο σωματικής όσο και ψυχικής.

Πράγματι, η εμφάνιση πολλών ασθενειών που μαστίζουν τη σημερινή κοινωνία, όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα κ.α., θα μπορούσε να αποτραπεί με σωστές αλλαγές στη διατροφή και τον ευρύτερο τρόπο ζωής.

Μέχρι στιγμής, οι περισσότερες διατροφικές συστάσεις ως προς την υιοθέτηση μίας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής τονίζουν την αύξηση της κατανάλωσης υγιεινών τροφίμων, όπως φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης, φυτικά έλαια και ξηροί καρποί κ.α., ενώ αποθαρρύνουν την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων, πλούσιων σε κορεσμένα και τρανς λιπαρά, απλά σάκχαρα και νάτριο, όπως αλλαντικά, τυποποιημένα γεύματα, αναψυκτικά, γλυκά κ.α.

Αν και φαινομενικά απλές, η εφαρμογή αυτών των συστάσεων στην καθημερινότητα μπορεί να είναι αρκετά δύσκολη.

Αυτό, εν μέρει, θα μπορούσε να αποδοθεί δυσκολία να μεταφραστεί ένα διατροφικό μήνυμα που αναφέρεται σε ολόκληρη τη δίαιτα σε υγιείς καθημερινές διατροφικές επιλογές.

Με άλλα λόγια, η πολυπλοκότητα πολλών τροφίμων συχνά μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να μην μπορεί να διακρίνει εύκολα εάν το συγκεκριμένο τρόφιμο αποτελεί μία υγιεινή ή όχι διατροφική επιλογή.

Αυτό καθίσταται ακόμα πιο δύσκολο εάν αναλογιστεί κανείς τον συνεχώς αυξανόμενο αριθμό τροφίμων που προσφέρονται στους καταναλωτές από τη βιομηχανία τροφίμων, συχνά με μπερδεμένα μηνύματα σχετικά με τη σύνδεσή τους με την υγεία.

Σε αυτό το κομμάτι, μπορεί να βοηθήσει η Διατροφική Πυξίδα, καθοδηγώντας τον καταναλωτή ως προς τις διατροφικές επιλογές του σε μεμονωμένα τρόφιμα. Τα συστήματα αυτά είναι ιδιαίτερα βοηθητικά καθώς θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην προώθηση μίας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής, ενημερώνοντας τον καταναλωτή με έναν ευκρινή τρόπο για την συμβολή του συγκεκριμένου τροφίμου στην υγεία του.

Επομένως, η κατάλληλη χρήση της διατροφικής πυξίδας αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια μας, καθώς μπορούμε να αποκτήσουμε περισσότερο έλεγχο επάνω στις επιλογές μας με βάση τις προτιμήσεις μας και να υιοθετήσουμε σταδιακά πιο υγιεινές συνήθειες.

Πώς αλλιώς μπορεί να μας βοηθήσει η Διατροφική Πυξίδα;

Η Διατροφική Πυξίδα μπορεί να βοηθήσει όχι μόνο τον κάθε ατομικό καταναλωτή, αλλά και να προωθήσει τη δημόσια υγεία καθώς μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για τη χάραξη πολιτικών δράσεων από τις αρχές δημόσιας υγείας όπως είναι:

Ο σχεδιασμός κατάλληλων διατροφικών ετικετών μπροστινής όψης (front-of-package (FOP) labelling)

Έχει αποδειχθεί μέσω ερευνών πως ο καταναλωτής δεν αφιερώνει περισσότερα από κάποια δευτερόλεπτα για την εξέταση της συσκευασίας του τροφίμου. Είναι απαραίτητο λοιπόν, οι διατροφικές ετικέτες μπροστινής όψης να σχεδιαστούν όσο την δυνατόν καλύτερα προκειμένου να καθοδηγούν το κοινό συνετά στην υγιεινή επιλογή μέσα σε στιγμιαίο χρόνο.

Η Διατροφική Πυξίδα μπορεί να αποτελέσει ένα απλοποιημένο εργαλείο για την ενημέρωση του κοινού, βοηθώντας το να ενημερωθεί για τη διατροφική αξία του τροφίμου ή/και να συγκρίνει τη θρεπτική του αξία μέσα από μία σειρά προϊόντων, πιο αποτελεσματικά και πιο εύκολα.

Περιορισμός της προώθηση και διαφήμισης μη υγιεινών διατροφικών επιλογών

Η Διατροφική Πυξίδα θα μπορούσε χρησιμοποιηθεί ως ένα μέτρο εκτίμησης της καταλληλόλητας της διαφήμισης διάφορων προϊόντων.

Μάλιστα, αυτός ήταν ένας λόγος που οδήγησε στον σχεδιασμό ενός από τα πρώτα συστήματα διατροφικού προφίλ που αναπτύχθηκαν. Συγκεκριμένα, το 2007 η ρυθμιστική αρχή για τα μέσα ενημέρωσης στη Βρετανία (Ofcom) χρησιμοποίησε έναν αλγόριθμο που αναπτύχθηκε από την Υπηρεσία Προτύπων Τροφίμων (Food Standards Agency) του Ηνωμένου Βασιλείου το 2004-2005, με σκοπό να θέσει περιορισμούς στη διαφήμιση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι στα παιδιά.

Αυτό οδήγησε στον περιορισμό της διαφήμισης και κατ΄ επέκταση έκθεσης των παιδιών σε ανθυγιεινές επιλογές και στην προώθηση πιο υγιεινών εναλλακτικών τροφίμων.

Κατάλληλη νομοθεσία για τους ισχυρισμούς διατροφής

Ισχυρισμός διατροφής νοείται κάθε ισχυρισμός που δηλώνει, υπονοεί ή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τρόφιμο διαθέτει ιδιαίτερες ευεργετικές θρεπτικές ιδιότητες.

Δεν είναι λίγες οι φορές που η βιομηχανία τροφίμων χρησιμοποιεί παραπλανητικούς ισχυρισμούς υγείας για να προσελκύσει το ενδιαφέρον του καταναλωτή. Αυτό θα μπορούσε για παράδειγμα να οδηγήσει στην λανθασμένη αντίληψη ότι ένα τρόφιμο είναι ωφέλιμο για την καλή υγεία, ενώ κάτι τέτοιο να μην ισχύει.

Επιβολή φόρου σε τρόφιμα με επιστημονικά αποδεδειγμένη αρνητική επίδραση στην υγεία μας

Η επιβολή φόρου σε συγκεκριμένα τρόφιμα που φαίνεται να επιδρούν αρνητικά στην υγεία μας μπορεί να αποτελέσει μία καλή πολιτική δράση για την αποθάρρυνση της κατανάλωσης τους.

Αυτό θα οδηγούσε ενδεχομένως στην στροφή προς περισσότερο υγιεινών επιλογών.

Βέβαια, η Διατροφική Πυξίδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως ένα κίνητρο για τις βιομηχανίες τροφίμων και ποτών ώστε να σχεδιάσουν νέα προϊόντα ή να αναδιαμορφώσουν τα ήδη υπάρχοντα προκειμένου να επιτύχουν υψηλότερο διατροφικό προφίλ. Κάτι το οποίο έχει ήδη ξεκινήσει να γίνεται στο εξωτερικό.

Επομένως, παρατηρούμε ότι η Διατροφική Πυξίδα εμφανίζει πολυάριθμες εφαρμογές και αν χρησιμοποιηθεί κατάλληλα μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο για την προώθηση της υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής και κατ΄ επέκταση τη θωράκιση της καλής υγείας, που αποτελεί και τον κύριο στόχο μίας πολιτικής δημόσιας υγείας.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της Διατροφικής Πυξίδας έναντι άλλων συστημάτων;

Διάφορα συστήματα διατροφικού προφίλ (Nutrient Profiling Systems) έχουν αναπτυχθεί από έγκυρους φορείς και πλέον αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο της επιστημονικής κοινότητας για το σχεδιασμό πολιτικών δράσεων. Για παράδειγμα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Νutri Score), στη Βόρεια Αμερική (Pan American Health Organization system and Chile stage III systems), στη Νότια Αμερική (Guiding Stars), στην Αυστραλία και την Νέα Ζηλανδία (Health Star Rating (HSR)), στην Ασία (Healthier Choice Symbol) και στη Μέση Ανατολή (Waqeya).

Η Διατροφική Πυξίδα αποτελεί ένα καινοτόμο και αξιόπιστο εργαλείο προσδιορισμού της θρεπτικότητας διαφόρων τροφίμων, σνακ, ροφημάτων και μεικτών πιάτων. Σε αντίθεση με άλλα σκορ, η Διατροφική Πυξίδα δίνει έμφαση τόσο σε αρνητικά όσο και σε θετικά χαρακτηριστικά του τροφίμου/πιάτου.

Επίσης, για την καλύτερη αξιολόγηση του τροφίμου/πιάτου, ο αλγόριθμος που χρησιμοποιείται συνυπολογίζει εκτός από τα βασικά μακρο- και μικροθρεπτικά συστατικά και άλλα συστατικά που φαίνεται ότι επηρεάζουν την υγεία μας, όπως είναι οι φυτικές ίνες, τα φυτοχημικά στοιχεία, συγκεκριμένα λιπαρά κ.α. Επίσης, πέρα, από την καθαυτή σύσταση του τροφίμου/πιάτου, αξιολογεί και άλλα χαρακτηριστικά όπως είναι η μέθοδος επεξεργασίας του τροφίμου/πιάτου, που γνωρίζουμε ότι επηρεάζει άμεσα την ποιότητα ενός τροφίμου, και σίγουρα θα πρέπει να αξιολογείται όταν στόχος είναι να εκτιμηθεί η θρεπτικότητα του τροφίμου/πιάτου.

Επιπλέον, ο σχεδιασμός της διατροφικής πυξίδας στηρίζεται στα πιο επίκαιρα επιστημονικά δεδομένα σε θέματα διατροφής. Για παράδειγμα, αρκετά άλλα σκορ που έχουν χρησιμοποιηθεί έχουν αξιολογήσει το συνολικό περιεχόμενο του τροφίμου σε λιπαρά, ωστόσο νέα δεδομένα δείχνουν ότι τα συνολικά λιπαρά έχουν ελάχιστη επίδραση στην υγεία μας και αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η ποιότητα και η πηγή των λιπαρών και όχι το είδος αυτό καθ΄ αυτό.

Κλείνοντας, η Διατροφική Πυξίδα αξιολογεί όλα τα τρόφιμα με τον ίδιο τρόπο, αξιολογεί δηλαδή τα ίδια χαρακτηριστικά, τομείς, αλγορίθμους και κατώφλια καθιστώντας τα άμεσα συγκρίσιμα.

Συμπέρασμα

Η Διατροφική Πυξίδα (Food Compass) αποτελεί το πλέον εξελιγμένο και ολοκληρωμένο σύστημα βαθμονόμησης τροφίμων με βάση το διατροφικό τους προφίλ (Nutrient Profiling System, NPS).

Η Διατροφική Πυξίδα είναι ένα πρακτικό και ευέλικτο εργαλείο για τη βελτίωση των διατροφικών επιλογών και την προώθηση της δημόσιας υγείας.

Ουσιαστικά πρόκειται για έναν εξελιγμένο αλγόριθμό που βαθμολογεί τα τρόφιμα με τιμές εύρους από 1-100, όπου με βάση την τιμή του, το τρόφιμο κατατάσσεται σε τρεις κατηγορίες: τρόφιμο που ενθαρρύνεται η κατανάλωση του, τρόφιμο που θα πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο και τρόφιμο που θα πρέπει να περιοριστεί η κατανάλωση του. Επομένως, το σκορ χρησιμοποιείται ως μέσο για την αξιολόγηση της θρεπτικότητας των τροφίμων.

Η Διατροφική Πυξίδα μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια του καταναλωτή καθώς μπορεί να ενημερωθεί γρήγορα και αποτελεσματικά για την θρεπτική αξία του τροφίμου, και κατ΄ επέκταση τη συμβολή του στην υγεία και στην πρόληψη ασθενειών.

Επίσης, η διατροφική αξία θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο τόσο στα χέρια των αρχών δημόσιας υγείας για την χάραξη πολιτικής όσο και στα χέρια της βιομηχανίας με στόχο την δημιουργία όλο και πιο υγιεινών προϊόντων, αλλά και την προώθηση μίας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής.

Η διατροφή αποτελεί βασικό πυλώνα της υγείας μας. H χρήση ενός τέτοιου διατροφικού εργαλείου μπορεί να είναι ένα βήμα προς την στροφή σε μία περισσότερο υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή.

Βιβλιογραφία

1.  El-Abbadi, N, Taylor F, Micha, R, Blumberg B. Nutrient profiling systems, front of pack labeling, and consumer behavior. Curr Atheroscler Rep. 2020. 22(8):36. doi: 10.1007/s11883-020-00857-5.
2. Mozaffarian D, Blumberg JB, Jacques P, Micha R. Parsing which foods are healthy and which are less so isn’t always straightforward – a new rating system aims to demystify the process. The Conversation 2023. Available at Parsing which foods are healthy and which are less so isn’t always straightforward – a new rating system aims to demystify the process (theconversation.com). (Accessed at March 2023).
3. Mozaffarian D, El-Abbadi N, O’Hearn M, Erndt-Marino J, Masters W, Jacques P, Shi P, Blumberg J, Micha R. Food Compass is a nutrient profiling system using expanded characteristics for assessing healthfulness of foods. Nature Food 2(10):1-10. DOI:10.1038/s43016-021-00381-y.
4. Food Compass. Available at: https://sites.tufts.edu/foodcompass/research/data/. (Accessed at March 2023). 
5. O’Hearn M, Erndt-Marino J, Suzannah S, Lauren BN, Economos C, Wong JB, Blumberg JB, Mozaffarian D. Validation of Food Compass with a healthy diet, cardiometabolic health, and mortality among U.S. adults, 1999-2018. Nat Commun 2022 22;13(1):7066. doi: 10.1038/s41467-022-34195-8.