Διατροφή για διαφραγματοκήλη

Η διαφραγματοκήλη είναι μία πάθηση κατά την οποία τμήμα συνήθως του στομάχου ωθείται εντός της θωρακικής κοιλότητας μέσω ενός ανοίγματος στο διάφραγμα. ¹

Το διάφραγμα είναι ένας μεγάλος και ισχυρός μυς σε σχήμα θόλου, στη βάση των πνευμόνων, που χωρίζει τη θωρακική κοιλότητα (καρδιά, πνεύμονες και πλευρά) από την κοιλιακή κοιλότητα.

Φυσιολογικά στο διάφραγμα υπάρχει μία οπή (οισοφαγικό τρήμα), μέσα από την οποία περνά ο οισοφάγος από το θώρακα προς την κοιλία όπου στη συνέχεια ενώνεται με τον στόμαχο.

Στη διαφραγματοκήλη παρατηρείται χαλάρωση και διεύρυνση του ανοίγματος (οισοφαγικού τρήματος) με αποτέλεσμα να έχουμε τη μετατόπιση μέρος συνήθως του στομάχου προς τον θώρακα.

Διακρίνονται 4 τύποι διαφραγματοκήλης:

Τύπος Ι. Ολισθαίνουσα διαφραγματοκήλη.

Είναι ο πιο συχνός τύπος διαφραγματοκήλης, (περίπου το 95% των περιπτώσεων), στον οποίο, το επάνω μέρος του στομάχου, μαζί με την καρδιοοισοφαγική συμβολή, ολισθαίνει (γλιστράει) μέσα στον θώρακα.

«Καρδιοοισοφαγική συμβολή» ονομάζουμε το ανατομικό σημείο στο οποίο ο οισοφάγος ενώνεται με το στομάχι. Σε αυτό το σημείο βρίσκεται και ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας (ΚΟΣ). Πρόκειται για ένα μυϊκό δακτύλιο, που βρίσκεται στη θέση ένωσης του οισοφάγου με το στομάχι, που λειτουργεί ως ανεπίστροφη βαλβίδα επιτρέποντας την είσοδο της τροφής από τον οισοφάγο προς το στομάχι και παρεμποδίζοντας ταυτόχρονα την παλινδρόμηση των γαστρικών υγρών και της τροφής προς τον οισοφάγο.

Αποτέλεσμα αυτού είναι η κακή λειτουργία του βαλβιδικού μηχανισμού και η εκδήλωση συμπτωμάτων γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης (ΓΟΠ).

Τύπος ΙΙ. Παραοισοφαγική διαφραγματοκήλη.

Σε αυτήν την περίπτωση, η καρδιοοισοφαγική συμβολή παραμένει στη φυσιολογική της ανατομική θέση, κάτω από το διάφραγμα, αλλά τμήμα του επάνω μέρους του στομάχου (θόλος) μετατοπίζεται διαμέσου του οισοφαγικού τρήματος προς τη θωρακική κοιλότητα, παράλληλα προς τον οισοφάγο.

Τύπος ΙΙΙ. Μικτή διαφραγματοκήλη.

Είναι ουσιαστικά συνδυασμός της ολισθαίνουσας και της παραοισοφαγικής διαφραγματοκήλης, δηλαδή και η συμβολή αλλά και ο θόλος του στομάχου βρίσκονται στη θωρακική κοιλότητα.

Τύπος ΙV.

Παρατηρείται όταν κάποιο άλλο όργανο της κοιλίας πλην του στομάχου, όπως είναι το παχύ ή το λεπτό έντερο, μετατοπίζεται διαμέσου του οισοφαγικού τρήματος πάνω από το διάφραγμα.

Τα αίτια της διαφραγματοκήλης μπορεί να μην είναι πάντα διακριτά. ²

Μερικά από τα αίτια που προκαλούν την εμφάνιση της διαφραγματοκήλης είναι τα εξής:

• Ηλικία.

  Γενικά, παρατηρείται ένας αυξανόμενος επιπολασμός της διαφραγματοκήλης με την πάροδο της ηλικίας με περίπου το 55-60% των ατόμων άνω των 50 ετών να εμφανίζει διαφραγματοκήλη.
  
  Με την πάροδο της ηλικίας παρατηρείται αναπόφευκτα μυϊκή αδυναμία και απώλεια της ελαστικότητας των μυών, και όπως αναφέραμε το διάφραγμα αποτελεί έναν ισχυρό μυ. Αυτοί φαίνεται να αποτελούν και τους προδιαθεσικούς παράγοντες εκείνους που οδηγούν στην εμφάνιση διαφραγματοκήλης.
• Αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση.
  Κάθε παράγοντας που προκαλεί μεγάλη και παρατεταμένη αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης μπορεί να ευθύνεται για διαφραγματοκήλη.
  
  Αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση μπορεί να παρατηρηθεί σε διάφορες καταστάσεις όπως είναι η εγκυμοσύνη, ο χρόνιος βήχας, η παχυσαρκία, ο έμετος, η χρόνια δυσκοιλιότητα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η έντονη σωματική πίεση, χειρουργική επέμβαση στην περιοχή της κοιλίας κ.α.
• Γενετικοί παράγοντες
  Παρότι δεν είναι τόσο σύνηθες αίτιο ενδέχεται η εμφάνιση της διαφραγματοκήλης να αποδίδεται στην ύπαρξη, εκ γενετής, μεγάλου ανοίγματος στο διάφραγμα.

Τις περισσότερες φορές, μια μικρή διαφραγματοκήλη μπορεί να μην προκαλέσει συμπτώματα, και να μην διαγνωστεί ποτέ, εκτός αν βρεθεί τυχαία σε εξέταση για άλλο ιατρικό πρόβλημα.

Ωστόσο μερικοί άνθρωποι με διαφραγματοκήλη μπορεί να εμφανίσουν διάφορα ανεπιθύμητα συμπτώματα, όπως συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρομικής νόσου (ΓΟΠΝ). Η διαφραγματοκήλη αποτελεί τη βασική αιτία εμφάνισης ΓΟΠΝ, που οι περισσότεροι τη γνωρίζουμε ως γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ).

Αυτό μπορεί να συμβεί καθώς, όπως αναφέραμε παραπάνω, στη διαφραγματοκήλη, ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας (ΚΟΣ) που βασική του λειτουργία είναι να αποτρέπει την παλινδρόμηση των γαστρικών υγρών προς τον οισοφάγο, μπορεί να διαταραχθεί και η νέα πλέον ανατομική του θέση να μην επιτρέπει το πλήρες κλείσιμο του, με αποτέλεσμα τη μεταφορά του γαστρικού περιεχομένου προς τον οισοφάγο και την πρόκληση ανεπιθύμητων συμπτωμάτων.

Συχνά συμπτώματα της ΓΟΠΝ περιλαμβάνουν: ³

• Οπισθοστερνικός καύσος (αίσθημα καψίματος στο στήθος, οι γνωστές καούρες)

• Όξινες αναγωγές

• Δυσφαγία (δυσκολία στην κατάποση)

• Θωρακικός πόνος

• Λαρυγγίτιδα

• Βραχνάδα, ή μια αλλαγή στη χροιά της φωνής

• Χρόνιος βήχας, ειδικά τη νύχτα

• Επίμονος πόνος στο λαιμό

Οι δύο αυτές παθήσεις συνήθως συνυπάρχουν. Παρόλα αυτά, η διαφραγματοκήλη μπορεί να υπάρχει χωρίς ΓΟΠΝ, αλλά και η ΓΟΠΝ μπορεί να υπάρχει χωρίς διαφραγματοκήλη.

Οι περισσότεροι άνθρωποι με διαφραγματοκήλη δεν έχουν συμπτώματα και δε χρειάζονται θεραπεία.

Στην περίπτωση όμως που υπάρχουν ανεπιθύμητα συμπτώματα, τότε ο θεράπων ιατρός θα τα αξιολογήσει και θα προτείνει την κατάλληλη θεραπεία.

Οι θεραπευτικές επιλογές είναι οι εξής:

• Αλλαγές του τρόπου ζωής

• Φαρμακευτική θεραπεία

• Χειρουργική επέμβαση

Αρκετοί ασθενείς μπορούν να επωφεληθούν από αλλαγές στις υπάρχουσες διατροφικές τους συνήθειες.

Οι τροποποιήσεις στη διατροφή του ασθενούς στοχεύουν συνήθως στην διαχείριση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ, που συχνά συνυπάρχουν σε άτομα με διαφραγματοκήλη.

Διαιτητικές τροποποιήσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν είναι:

• Μικρά και συχνά γεύματα.

Μεγάλη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο μέγεθος των γευμάτων/σνακ.

Θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση μεγάλων γευμάτων/σνακ καθώς αυτό ενδεχομένως να οδηγήσει σε αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης και εκδήλωση ανεπιθύμητων συμπτωμάτων.

Για παράδειγμα μπορείτε να δοκιμάσετε έξι μικρά γεύματα, έναντι τριών μεγάλων και ογκωδών.

• Αποφυγή τροφίμων που επιδεινώνουν τα συμπτώματα

Υπάρχουν ορισμένα τρόφιμα που έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση συμπτωμάτων ΓΟΠΝ.

Τέτοια τρόφιμα είναι:

• Λιπαρά τρόφιμα, όπως τηγανητά, έτοιμα κατεψυγμένα γεύματα, φαγητά τύπου τύπου ̎fast food ̎, κρέατα πλούσια σε λίπος κ.α.

• Καφές, τσάι, ενεργειακά ποτά και διάφορα άλλα ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη

• Αλκοολούχα ποτά

• Σοκολάτα

• Ανθρακούχα ροφήματα, όπως αναψυκτικά

• Πικάντικα τρόφιμα

• Ντομάτα και τα προϊόντα της

• Εσπεριδοειδή και χυμοί αυτών, όπως πορτοκάλι, λεμόνι, γκρέιπφρουτ, μανταρίνια, ανανάς κ.α.

• Κρεμμύδια

• Σκόρδο

• Μέντα

• Δυόσμος

Αυτά τα τρόφιμα φαίνεται από μελέτες παρατήρησης ότι οδηγούν σε επιδείνωση των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ, οπότε συστήνεται να αποφεύγονται από τους ασθενείς με διαφραγματοκήλη, στους οποίους συνυπάρχουν συμπτώματα της ΓΟΠΝ.

Ωστόσο, θα πρέπει να τονιστεί ότι απαιτείται εξατομίκευση, καθώς οι αντοχές κάθε ασθενούς ποικίλουν. Συνεπώς, προτού αποκλείσετε από τη διατροφή σας όλα τα παραπάνω τρόφιμα, θα είναι καλό να πειραματιστείτε και να παρατηρήσετε, εάν κάποιο από τα παραπάνω τρόφιμα ή και όλα, διεγείρουν την εμφάνιση ανεπιθύμητων συμπτωμάτων.

Θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε ένα ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων ώστε να μπορέσετε να συνδυάσετε την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων με την εκδήλωση συμπτωμάτων, προτού τα απομακρύνεται τελείως από το διαιτολόγιο σας.

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, τα άτομα με διαφραγματοκήλη συχνά αντιμετωπίζουν συμπτώματα ΓΟΠΝ.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, πέρα από τις κατάλληλες διαιτητικές τροποποιήσεις, οι ασθενείς θα επωφεληθούν σημαντικά με αλλαγές του τρόπου ζωής, όπως:

• Διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους. Το υπερβάλλον σωματικό βάρος φαίνεται να αποτελεί ένα βασικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση διαφραγματοκήλης, λόγω της αυξημένης ενδοκοιλιακής πίεσης.

• Αποφυγή καπνίσματος

• Αποφυγή κατάκλισης 2-3 ώρες μετά το γεύμα

• Κατάκλιση με το κεφάλι σε ψηλότερη θέση

• Αποφυγή σωματικής δραστηριότητας 2-3 ώρες μετά το γεύμα

• Να αποφεύγετε τα στενά ρούχα και τις σφικτές ζώνες

• Να τρώτε αργά και να πίνετε ήρεμα

Η διαφραγματοκήλη είναι μία πάθηση που οφείλεται στην μετατόπιση συνήθως μέρος του στομάχου προς τη θωρακική κοιλότητα.

Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες με βασικότερους, την προχωρημένη ηλικία και την αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης.

Συχνά, οι ασθενείς με μικρές διαφραγματοκήλες είναι ασυμπτωματικοί, οπότε δεν χρειάζονται κάποια θεραπεία. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις που εμφανίζονται ανεπιθύμητα συμπτώματα ο/η θεράπων/ουσα ιατρός, αφού αξιολογήσει πρώτα την κλινική εικόνα του/της ασθενούς, θα προτείνει την κατάλληλη θεραπεία.

Οι ασθενείς μπορούν να εκδηλώσουν διάφορα συμπτώματα και αναλόγως της συμπτωματολογίας τους θα λάβουν την ανάλογη θεραπεία.

Η θεραπεία στηρίζεται σε αλλαγές του τρόπου ζωής, κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και χειρουργική επέμβαση, εφόσον κρίνεται απαραίτητο.

Βασικό σύμπτωμα των ασθενών με διαφραγματοκήλη είναι η εμφάνισης ΓΟΠΝ (βέβαια δεν είναι απαραίτητο να συνυπάρχουν πάντα αυτές οι παθήσεις).

Σε ασθενείς με διαφραγματοκήλη που παρουσιάζουν και συμπτώματα της ΓΟΠΝ, σημαντικό εργαλείο στη διαχείριση των συμπτωμάτων τους είναι οι τροποποιήσεις του τρόπου ζωής, οι οποίες περιλαμβάνουν και αλλαγές στις διατροφικές τους συνήθειες.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια απαιτείται εξατομίκευση και για αυτό είναι σημαντικός ο ρόλος της κλινικής διαιτολόγου και του/της ιατρού.

1. Kahrilas P, Kim H, Pandolfino J. Approaches to the diagnosis and grading of hiatal hernia. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2008 22(4):601–616. doi: 10.1016/j.bpg.2007.12.007

2. Hyun J, Bak Y. Clinical significance of hiatal hernia. Gut Liver 2011 5(3):267–277. doi: 10.5009/gnl.2011.5.3.267.

3. Philip K, Dunbar K, Schnoll-Sussman K, Greer F, Yadlapati K, Spechler R. ACG Clinical guideline for the diagnosis and management of gastroesophageal reflux disease. The American Journal of Gastroenterology 2022 117(1):27-56. doi: 10.14309/ajg.0000000000001538.