Διατροφή για Ουρικό Οξύ

Τι είναι το ουρικό οξύ;

Το ουρικό οξύ είναι μία ουσία που παράγεται από τον οργανισμό, και συγκεκριμένα αποτελεί προϊόν του καταβολισμού (καταστροφής) των νουκλεοτιδικών πουρινών.

Οι νουκλεοτιδικές πουρίνες (γουανίνη και αδενίνη) είναι οργανικές ενώσεις που αποτελούν δομικό συστατικό των νουκλεοτιδίων, που αποτελούν με τη σειρά τους τη βασική μονάδα των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA).

Το ουρικό οξύ συντίθεται κυρίως στο ήπαρ μέσω του καταβολισμού των πουρινών που έχουν προκύψει είτε από τη φυσιολογική καταστροφή των κυττάρων του σώματος (και κατ΄ επέκταση αποδόμηση του γενετικού τους υλικού) είτε από την κατανάλωση τροφίμων και ροφημάτων υψηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες.

Το 70% του ουρικού οξέος αποβάλλεται από το ουροποιητικό σύστημα μέσω των ούρων και το υπόλοιπο 30% από το γαστρεντερικό σύστημα. Περίπου το 90% του ουρικού οξέος που αποβάλλεται στα νεφρικά σωληνάρια επαναρροφάται και επιστρέφει στην κυκλοφορία του αίματος.

Η αυξημένη συγκέντρωση ουρικού οξέος στο αίμα οδηγεί σε μία κατάσταση που ονομάζεται υπερουριχαιμία. (1)

Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές του ουρικού οξέος;

Για να ελέγξει κανείς τα επίπεδα του ουρικού οξέος θα πρέπει να κάνει βιοχημικές εξετάσεις.

Οι φυσιολογικές τιμές για το ουρικό οξύ κυμαίνονται μεταξύ 3,5 και 7,2 mg/dL.

Βέβαια, οι τιμές μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το εργαστήριο που έγινε η εξέταση. Επαναληπτικές μετρήσεις καλό είναι να γίνονται στο ίδιο εργαστήριο. Το κάθε εργαστήριο αναγράφει το φυσιολογικό εύρος τιμών, οπότε μπορείτε εύκολα να δείτε εάν οι τιμές του ουρικού οξέος είναι φυσιολογικές ή όχι.

Σε κάθε περίπτωση τα αποτελέσματα των βιοχημικών εξετάσεων θα πρέπει να αξιολογούνται από τον/την θεράπων ιατρό.

Πού οφείλονται τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος;

Η υπερουριχαιμία, δηλαδή τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος, είναι μία συνήθης κλινική εικόνα καθώς εκτιμάται ότι αφορά το 9–25% του γενικού πληθυσμού.

Τα αυξημένα επίπεδα οφείλονται στο 90% των περιπτώσεων σε ανεπαρκής νεφρική απέκκριση, ενώ στο 10% των περιπτώσεων σε αυξημένη παραγωγή ουρικού οξέος από τον οργανισμό.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο για εμφάνιση υπερουριχαιμίας: (3)

• Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ (κυρίως μπύρας)
• Αυξημένη παραγωγή κετονοσωμάτων, όπως παρατηρείται σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ή που ακολουθούν δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες, όπως είναι η κετογονική δίαιτα

• Υποθυρεοειδισμός

• Υπέρβαρο ή παχυσαρκία

• Οξεία νεφρική ανεπάρκεια

• Φάρμακα, όπως διουρητικά, ασπιρίνη, κυκλοσπορίνη κ.α.
• Μυελοϋπερπλαστικά, λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα, αιμολυτικές αναιμίες, κακοήθειες (λόγω αυξημένης καταστροφής κυττάρων και κατ΄ επέκταση νουκλεοτιδίων)

• Υπερβολική διαιτητική πρόσληψη πουρινών

• Αυξημένη κατανάλωση φρουκτόζης
• Γενετικοί παράγοντες

Ποια είναι τα συμπτώματα του αυξημένου ουρικού οξέος;

Τα άτομα με ανεβασμένα επίπεδα ουρικού οξέος διακρίνονται σε:

• Συμπτωματικά διότι εμφανίζουν συμπτώματα όπως ουρική αρθρίτιδα, ουρολιθίαση, οξεία νεφροπάθεια και
• Ασυμπτωματικά διότι παρά τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα δεν έχουν εκδηλώσει κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα.

Υπάρχει κίνδυνος για την υγεία μας;

Το ανεβασμένο επίπεδο ουρικού οξέος μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία μας.

Η υπερουριχαιμία μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία κρυστάλλων ουρικού οξέος.

Αυτοί οι κρύσταλλοι μπορούν να εναποτεθούν στις αρθρώσεις και να προκαλέσουν ουρική αρθρίτιδα, μια μορφή αρθρίτιδας που μπορεί να είναι αρκετά επώδυνη. Οι κρύσταλλοι ουρικού οξέος μπορούν επίσης να εναποτεθούν στους νεφρούς και να σχηματίσουν πέτρες στα νεφρά, οδηγώντας σε νεφρολιθίαση. Εάν δε θεραπευτούν τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος, μπορούν τελικά να οδηγήσουν σε μόνιμη βλάβη των ιστών, νεφρική νόσο και καρδιακές παθήσεις.

Μελέτες επίσης έχουν δείξει πως τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος σχετίζονται με διαβήτη, αρτηριακή πίεση, μεταβολικό σύνδρομο και λιπώδες ήπαρ.

Ας δούμε κάποιες από αυτές τις αρνητικές συνέπειες πιο αναλυτικά.

Ουρική αρθρίτιδα.

Συγκεκριμένα, η ουρική αρθρίτιδα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης αρθροπάθεια, η οποία οφείλεται στην εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού οξέος στις αρθρώσεις και στους περιβάλλοντες ιστούς, οδηγώντας στην εκδήλωση φλεγμονής. (3)

Παλαιότερα ήταν γνωστή με τον όρο «ποδάγρα», καθώς η άρθρωση που κυρίως πλήττονταν ήταν αυτή στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού. Ωστόσο, ο όρος αυτός δε χρησιμοποιείται συχνά πλέον καθώς πλήττονται και άλλες αρθρώσεις όπως η άρθρωση στον αστράγαλο, στο γόνατο, στους καρπούς κ.α.

Η νόσος αυτή εμφανίζει εξάρσεις που διαρκούν από λίγες ημέρες έως εβδομάδες, οι οποίες ακολουθούνται από περιόδους ύφεσης, που μπορεί να διαρκέσουν από εβδομάδες, μήνες, χρόνια.

Τα κύρια κλινικά συμπτώματα που εμφανίζονται κατά την έξαρση της νόσου είναι: (4)

• Οξύς και έντονος πόνος στις αρθρώσεις. Συχνά πλήττονται οι αρθρώσεις των ποδιών με αποτέλεσμα οι ασθενείς να αναφέρουν έντονο πόνο στα πόδια (π.χ μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, γόνατο).
• Πρήξιμο στις αρθρώσεις
• Ερυθρότητα
• Δυσκαμψία

Βέβαια, αξίζει να τονίσουμε ότι περίπου το 1/3 των ατόμων με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος θα εκδηλώσουν ουρική αρθρίτιδα κάποια στιγμή. Το πότε θα εμφανιστεί δεν μπορεί να προσδιοριστεί καθώς εξαρτάται και από άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως εάν συνδυάζεται με κατάχρηση αλκοόλ, από μικροτραυματισμούς στις αρθρώσεις, διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες κ.α. (5)

Νεφρολιθίαση

Η υπερουριχαιμία μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό λίθων στους νεφρούς (νεφρολιθίαση), στη συγκεκριμένη περίπτωση λίθων ουρικού οξέος.

Oι πέτρες στα νεφρά προκαλούν συμπτώματα όταν μετακινούνται στον νεφρό ή περνάνε σε έναν από τους ουρητήρες.

Οι ουρητήρες είναι οι αγωγοί που συνδέουν τους νεφρούς με την ουροδόχο κύστη.

Εάν μια πέτρα εναποτεθεί στους ουρητήρες μπορεί να εμποδίσει την ροή των ούρων και να προκαλέσει διόγκωση του νεφρού και σπασμό του ουρητήρα, κάτι το οποίο μπορεί να είναι εξαιρετικά επώδυνο.

Η νεφρολιθίαση εάν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική νόσο (6)

Καρδιαγγειακά νοσήματα

Αρκετές μελέτες έχουν διερευνήσει το κατά πόσο τα επίπεδα του ουρικού οξέος αποτελούν έναν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Όλο και περισσότερα ευρήματα υποστηρίζουν την ύπαρξη αυτής της σχέσης. (7) (8) (9) Μετα-ανάλυση προοπτικών μελετών έδειξε ότι τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και θνησιμότητας από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. (10) Πρόσφατη μάλιστα προοπτική μελέτη έδειξε ότι αυξανόμενα επίπεδα ουρικού οξέος από νεαρή ενήλικη ζωή σχετίζονται με την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου στη μέση ηλικία, καθώς και ότι μέρος αυτής της σχέσης μπορεί να αποδίδεται σε αυξημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης. (11)

Σίγουρα χρειάζονται επιπρόσθετες μελέτες για την διερεύνηση της ύπαρξης ενός διαδοχικού μηχανισμού που οδηγεί από αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος, σε αλλαγές στον αγγειακό τόνο, αυξημένα επίπεδα αρτηριακής πίεσης και τελικά σε καρδιαγγειακή νόσο.

Μεταβολικό σύνδρομο

Η υπερουριχαιμία συχνά συνυπάρχει με το μεταβολικό σύνδρομο Με βάση το International Diabetes Federation, για να έχει ένα άτομο μεταβολικό σύνδρομο θα πρέπει να εμφανίζει τα ακόλουθα:

• Κεντρική παχυσαρκία και οποιοσδήποτε δύο από τους τέσσερις κάτωθι παράγοντες:
  • Αυξημένα τριγλυκερίδια
  • Μειωμένη “καλή” HDL χοληστερόλη
  • Αυξημένη αρτηριακή πίεση
  • Αυξημένα επίπεδα γλυκόζης νηστείας

Bασικό χαρακτηριστικό του μεταβολικού συνδρόμου είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη.

Ο όρος ινσουλινοαντίσταση χρησιμοποιείται για να περιγράψει την «αντίσταση» των κυττάρων του οργανισμού μας (μυϊκά κύτταρα, λιποκύτταρα και ηπατοκύτταρα) στη δράση της ινσουλίνης. Της ορμόνης δηλαδή, που είναι υπεύθυνη για την αποτελεσματική ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.

Η ινσουλινοαντίσταση συνοδεύεται από αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης στο πλάσμα. Αυτό φαίνεται να επηρεάζει τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα καθώς η ορμόνη ινσουλίνη μειώνει τη νεφρική απέκκριση του ουρικού οξέος και επομένως οδηγεί σε υπερουριχαιμία.

Μελέτες αναφέρουν ότι τα άτομα με υψηλά επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα είναι περισσότερο πιθανό να εμφανίσουν μεταβολικό σύνδρομο. (9) (12) Απαιτούνται περαιτέρω κλινικές μελέτες για να διαλευκανθούν τα πιθανά οφέλη της μείωσης των επιπέδων ουρικού οξέος σε ανθρώπους με μεταβολικό σύνδρομο.

Διατροφή για ουρικό οξύ

“Τι μπορώ και τι δεν μπορώ να φάω αν έχω ανεβασμένο ουρικό οξύ;”

Τα άτομα με υπερουριχαιμία, όπως αναφέραμε, συχνά εμφανίζουν κάποια από τα χαρακτηριστικά του μεταβολικού συνδρόμου (κεντρική παχυσαρκία μαζί με άλλους δύο τουλάχιστον παράγοντες κινδύνου).

Επίσης, τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος μπορεί να σχετίζονται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Εξαιτίας των παραπάνω οι διατροφικές κατευθυντήριες συστάσεις για την αντιμετώπιση της υπερουριχαιμίας έχουν ως στόχο:

1) Τη μείωση των επιπέδων ουρικού οξέος, μέσω ειδικής διατροφής που βασίζεται στον περιορισμό της κατανάλωσης τροφίμων και ροφημάτων υψηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες. Η διατροφή θα πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να σχεδιάζεται από κλινικό διαιτολόγο. Ανάλογα με τα επίπεδα του ουρικού οξέος ο/η θεράπων ιατρός θα συστήσει και την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

2) Την προαγωγή μία ισορροπημένης και υγιεινής διατροφής για την πρόληψη και αντιμετώπιση απειλητικών για τη ζωή συν-νοσηροτήτων, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, παχυσαρκία, διαβήτης, υπέρταση κ.α.

Βασικές διατροφικές αρχές περιλαμβάνουν: (13)(14)(15) (16)

1. Διατηρήστε υγιές σωματικό βάρος.

Η μείωση του σωματικού βάρους σε άτομα με αυξημένο σωματικό βάρος ή παχυσαρκία φαίνεται να οδηγεί σε μείωση των επιπέδων ουρικού οξέος.

Συγκεκριμένα, μελέτη έδειξε ότι οι υποθερμιδικές δίαιτες μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα ουρικού οξέος κατά μέσο όρο κατά 0,8 mg/dL σε διάστημα έξι μηνών.

Η μείωση αυτή ήταν ακόμα μεγαλύτερη σε άτομα με υπερουριχαιμία (ουρικό οξύ πλάσματος ≥7 mg/dL), όπου παρατηρήθηκε μείωση της τάξης 1.9-2.4 mg/dL.

Η μείωση του σωματικού βάρους είναι καθοριστικής σημασίας τόσο για τη διαχείριση των επιπέδων ουρικού οξέος όσο για τη βελτίωση άλλων καρδιομεταβολικών παραγόντων κινδύνου, όπως είναι η ινσουλινοαντίσταση, η χοληστερίνη, η αρτηριακή πίεση.

Η ειδικός θα εκτιμήσει για εσάς την ιδανική απώλεια βάρους.

2. Ενυδατωθείτε.

Δεδομένου ότι βασικό σύμπτωμα της υπερουριχαιμίας είναι ο σχηματισμός λίθων στους νεφρούς, τα άτομα με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος πλάσματος θα πρέπει να καταναλώνουν επαρκείς ποσότητες νερού την ημέρα για να αποφύγουν την αφυδάτωση.

Συστήνεται η κατανάλωση τουλάχιστον 2L/ημέρα.

Το νερό είναι ο καλύτερος τρόπος για να ενυδατωθείτε σωστά.

3. Περιορίστε την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε πουρίνες, κυρίως από κρέας, κυνήγι και θαλασσινά.

Οι διατροφικές συστάσεις αναφέρουν ότι τα άτομα με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος θα πρέπει γενικά να αποφεύγουν τρόφιμα πλούσια σε πουρίνες. Δείτε τον σχετικό πίνακα.

Ορισμένα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, λόγω του ιδιαιτέρου υψηλού περιεχομένου τους σε πουρίνες, θα πρέπει να αποφεύγονται σε άτομα με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος.

Τέτοια τρόφιμα είναι: ζώα κυνηγιού (πέρδικα, χήνα), εντόσθια ζώων (καρδιά, νεφροί, εγκέφαλος) ζωμός και κιμάς κρέατος.

Μερικά τρόφιμα ζωικής προέλευσης που έχουν μέτρια περιεκτικότητα σε πουρίνες θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο.

Τέτοια τρόφιμα είναι: κόκκινο κρέας (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί κ.α.), οστρακοειδή (μύδια, στρείδια, γαρίδες, αχινούς, καβούρι, αστακός κ.α.) και σαρδέλες.

4. Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ.

“Μπορώ να πίνω μπύρα ή κρασί αν έχω αυξημένο ουρικό οξύ;”

Τα άτομα με υπερουριχαιμία θα πρέπει να αποφεύγουν την αυξημένη πρόσληψη αλκοόλ. Συστήνεται για τους άντρες μέχρι 2 μερίδες ποτού/ημέρα και για τις γυναίκες μέχρι 1 μερίδα ποτού/ημέρα.

Μία μερίδα ποτού (standard drink-equivalents) αντιστοιχεί σε:

• 45 ml ποτού υψηλής περιεκτικότητας σε αλκοόλ, όπως βότκα, ουίσκι, τζιν (40 % αλκοόλ)
• 120 ml κρασί (12% αλκοόλ),
• 1 κουτάκι μπύρας (330ml, 5% αλκοόλ)

Όλα τα αλκοολούχα ποτά, ανεξαιρέτως, επηρεάζουν τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα. Ωστόσο, η κατανάλωση μπύρας φαίνεται να έχει μία μεγαλύτερη επίδραση στα επίπεδα ουρικού οξέος.

5. Περιορίστε την κατανάλωση τυποποιημένων τροφίμων πλούσιων σε φρουκτόζη.

Η φρουκτόζη φαίνεται ότι αυξάνει τα επίπεδα ουρικού οξέος στο πλάσμα και για αυτό τρόφιμα που περιέχουν υψηλά επίπεδα φρουκτόζης θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο.

Η φρουκτόζη αποτελεί το δεύτερο πιο σημαντικό σάκχαρο μετά την γλυκόζη.

Ενωμένη με την γλυκόζη σχηματίζει την σακχαρόζη (κοινή επιτραπέζια ζάχαρη), ενώ τις τελευταίες δεκαετίες συναντάται στο εμπόριο με τη μορφή σιροπιού (σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη, ΗCFS).

Η ζάχαρη όπως και το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη βρίσκονται στα τυποποιημένα τρόφιμα, όπως γλυκά, σιροπιαστά γλυκά, μπισκότα, σάλτσες, δημητριακά πρωινού, μαρμελάδες, κρουασάν, επιδόρπια γιαουρτιού, παγωτά, συντηρημένα κρέατα, κονσερβοποιημένα φρούτα και λαχανικά, έτοιμες σούπες, αναψυκτικά κ.α.

Αυτό που θα πρέπει να θυμόσαστε είναι ότι η προσεχτική ανάγνωση της διατροφικής ετικέτας θα σας βοηθήσει να γνωρίσετε τα τρόφιμα με υψηλό περιεχόμενο σε φρουκτόζη είτε με τη μορφή ζάχαρης είτε με τη μορφή σιροπιού, τα οποία θα πρέπει να αποφύγετε.

Η φρουκτόζη συχνά αναφέρεται ως ζάχαρη των φρούτων καθώς βρίσκεται σε όλα σχεδόν τα ώριμα φρούτα. Για παράδειγμα, τα μήλα περιέχουν φυσικά φρουκτόζη.

Ωστόσο, παρότι φαίνεται ότι η κατανάλωση φρουκτόζης από οποιαδήποτε πηγή μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα, το μήλο ως φρούτο περιέχει και άλλα ευεργετικά θρεπτικά συστατικά, όπως είναι το μηλικό οξύ.

Το μηλικό οξύ βοηθάει στην διάσπαση των κρυστάλλων του ουρικού οξέος, βοηθώντας την απομάκρυνση του από το σώμα.

Άλλα φρούτα πλούσια σε φρουκτόζη είναι τα αποξηραμένα δαμάσκηνα, οι σταφίδες, τα σταφύλια, τα σύκα και οι μπανάνες. Επίσης υπάρχει σε μεγάλη αναλογία στο μέλι.

Συμπερασματικά, είναι πολύ πιο σημαντικό να περιορίζεται η πρόσληψη φρουκτόζης από τυποποιημένα τρόφιμα του εμπορίου παρά από φρέσκα φρούτα, τα οποία έχουν αναρίθμητες ευεργετικές δράσεις.

6. Καταναλώστε τροφές με χαμηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες.

Αυξάνοντας την πρόσληψη τροφών με χαμηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες θα μπορέσετε να ρυθμίσετε καλύτερα το ουρικό οξύ. Τέτοια τρόφιμα είναι:

• Τα γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπος, όπως γάλα, τυρί γιαούρτι. .
• Τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά.

Τα φρούτα και οι χυμοί τους, αν και είναι χαμηλά σε πουρίνες μπορεί να έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη. Σε αυτές τις περιπτώσεις καλό είναι να καταναλώνονται με μέτρο. Όπως είδαμε, πιο σημαντικό είναι να αποφεύγονται τυποποιημένα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη.

Κάποια λαχανικά εμφανίζουν μέτρια περιεκτικότητα σε πουρίνες. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει το κουνουπίδι/μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το σπανάκι, τα σπαράγγια, τα μανιτάρια και το αβοκάντο τα οποία θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο. Αντιθέτως, λαχανικά που μπορείτε να καταναλώνετε άφοβα λόγω τους μειωμένης περιεκτικότητας τους σε πουρίνες είναι η ντομάτα, το μαρούλι, η ρόκα, το αγγούρι κ.α.

• Οι περισσότεροι ξηροί καρποί, σπόροι και έλαια.

Οι περισσότεροι ξηροί καρποί, σπόροι και έλαια ανήκουν στα τρόφιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες. Επομένως, μπορείτε να τα καταναλώσετε χωρίς περιορισμούς. Βέβαια, ορισμένοι ξηροί καρποί, όπως τα φιστίκια και τα κάσιους θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο.

• Τα περισσότερα δημητριακά και σιτηρά.

Τα περισσότερα δημητριακά και σιτηρά είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες, όπως ρύζι, κριθάρι, πλιγούρι, σίκαλη, ζυμαρικά. Βέβαια, τα ολικής άλεσης δημητριακά, όπως το ψωμί ολικής άλεσης, η βρώμη, τα ζυμαρικά ολικής κ.α. κατατάσσονται στην κατηγόρια των τροφίμων μέτριας περιεκτικότητας σε πουρίνες.

Ωστόσο, η αύξηση της κατανάλωσης προϊόντων ολικής άλεσης θα πρέπει να ενισχύεται ,ακόμα και σε άτομα με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος, καθώς οι διαιτητικές ίνες που βρίσκονται σε αυτά τα τρόφιμα προσφέρουν πολλά οφέλη για την υγεία μας.

7. Πιθανά οφέλη από την ενίσχυση της πρόσληψης καφέ.

Υπάρχουν δεδομένα που υποστηρίζουν την ευεργετική επίδραση της κατανάλωσης καφέ στα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα.

Συγκεκριμένα φάνηκε ότι η κατανάλωση καφέ συσχετίστηκε με μικρότερα επίπεδα ουρικού οξέος και μικρότερη συχνότητα εμφάνισης υπερουριχαιμίας.

Αυτό αποδίδεται στα αυξημένα επίπεδα των πολυφαινολών, που συναντώνται στον καφέ.

Οι πολυφαινόλες είναι ουσίες με αντιοξειδωτικές ιδιότητες που φαίνεται ότι αναστέλλουν τη δράση της οξειδάσης της ξανθίνης, του ενζύμου που μετατρέπει τις πουρίνες σε ουρικό οξύ. (17)

Σε κάθε περίπτωση, δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποστηρίζουν την αποφυγή κατανάλωσης καφέ σε άτομα με υπερουριχαιμία.

8. Πιθανά οφέλη από ενίσχυση της πρόσληψης βιταμίνης C.

“Να πάρω συμπλήρωμα βιταμίνης C για να ρίξω το ουρικό οξύ»;

Τα μέχρι τώρα δεδομένα στην βιβλιογραφία δεν υποστηρίζουν την συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης C για τη μείωση των επιπέδων ουρικού οξέος.

Συγκεκριμένα το Αμερικανικό Κολέγιο Ρευματολογίας δεν αναφέρει στις συστάσεις του την συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης C, κάνοντας λόγο για ανεπαρκή δεδομένα που να υποστηρίζουν την κλινικά σημαντική θετική επίδραση της. (14) Σε κάθε περίπτωση πριν καταναλώσετε κάποιο συμπλήρωμα συμβουλευτείτε τους ειδικούς.

Μία μελέτη, η Health Professional Follow-up Study, η οποία συμπεριέλαβε 1387 άντρες εξέτασε τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα με βάση την πρόσληψη βιταμίνης C.(18) Οι ερευνητές ανέφεραν ότι υπήρχε μία τάση για μειωμένα επίπεδα ουρικού οξέος με αύξηση της πρόσληψης βιταμίνης C (6.4, 6.1, 6.0, 5.7, and 5.7 mg/dL με <90, 90-249, 250-499, 500-999, and ≥1000 mg/day αντιστοίχως).

Επίσης, μετα-ανάλυση έδειξε ότι η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης C (μέση δόση 500 mg/ημέρα) μπορεί να μειώσει τα επίπεδα του ουρικού οξέος κατά μέσο όρο 0,35 mg/dL.(19)

Βέβαια απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να αποδειχθεί εάν και εφόσον υπάρχει μία θετική επίδραση της χρήσης συμπληρώματος βιταμίνης C.

“Να αυξήσω την πρόσληψη βιταμίνης C μέσω της διατροφής μου»;

Δεν υποστηρίζεται ακόμα από την βιβλιογραφία ότι η αύξηση της πρόσληψης βιταμίνης C μέσω της διατροφής θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στα επίπεδα του ουρικού οξέος πλάσματος.

Βιταμίνη C βρίσκουμε σε διάφορα φρούτα, όπως το πορτοκάλι, το ακτινίδιο, η μπανάνα κ.α

Έχει προταθεί ότι η βιταμίνη C μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα ουρικού οξέος στο πλάσμα είτε παρεμποδίζοντας τη νεφρική επαναρρόφηση από τα νεφρικά επιθηλιακά κύτταρα είτε αυξάνοντας το ρυθμό της σπειραματικής διήθησης, αυξάνοντας την νεφρική απέκκριση του ουρικού οξέος.

Ωστόσο, δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για τη διεξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

Διάφορα τρόφιμα και περιεχόμενο σε πουρίνες

Ο πίνακας που ακολουθεί παραθέτει τρόφιμα με βάση το περιεχόμενο τους σε πουρίνες: υψηλής, μέτριας και χαμηλής περιεκτικότητας:

Υψηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες (150-1,000 mg/100 γρ.)	Μέτριας περιεκτικότητας σε πουρίνες (50-150 mg/ 100 γρ.)	Χαμηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες (0-50 mg/100 γρ.)
Κυνήγι (ορτύκι, κουνέλι, λαγός, ελάφι, φασιανός, πέρδικα κ.α.) Εντόσθια ζώων (μυαλό, γλυκάδια, καρδιά, συκώτι, πνευμόνια, γλώσσα, νεφροί κ.α.) Ζωμός κρέατος Εκχύλισμα μαγιάς Αυγοτάραχο, χαβιάρι, ταραμοσαλάτα Μπακαλιάρος, χτένια, ρέγκες, σκουμπρί, πέστροφα Καραβίδα, αστακός Μικρά ψάρια (σαρδέλες, γαύρος)	Κόκκινο κρέας και αλλαντικά (χοιρινό, μοσχάρι, αρνί, μπέικον κ.α.) Πουλερικά (κοτόπουλο, γαλοπούλα, πάπια, χήνα) Ψάρια (εκτός από αυτά που ανήκουν στην αριστερή στήλη) Στρείδια, μύδια, γαρίδες Ψωμί και ζυμαρικά ολικής άλεσης Βρώμη Φακές, ρεβίθια, φασόλια, φασόλια σόγιας, τόφου, hummus, αρακάς Φιστίκια, κάσιους, φυστικοβούτυρο Λαχανικά (κουνουπίδι/μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, σπανάκι, σπαράγγια, μανιτάρια, αβοκάντο)	Γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλά σε λιπαρά Δημητριακά (σιτάρι, ρύζι, κριθάρι, σίκαλη, ζυμαρικά, πλιγούρι) Φρούτα Λαχανικά (μαρούλι, ρόκα, αγγούρι, ντομάτα, λάχανο, καρότο κ.α.) Αυγά Ξηροί καρποί (καρύδια, αμύγδαλα, φουντούκια κ.α.) Φυτικά έλαια (ελαιόλαδο, σπορέλαια κα) Ελιές

Ενδεικτικό πλάνο διατροφής για άτομα με αυξημένο ουρικό οξύ

“Τι πρέπει να φάω για να ρίξω το ανεβασμένο ουρικό οξύ;”

Στον πίνακα άνωθι ήδη παρουσιάστηκαν τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες, τα οποία θα πρέπει να αποφεύγονται. Εδώ παρουσιάζεται ένα δείγμα προγράμματος διατροφής, το οποίο θα πρέπει πάντα να είναι εξατομικευμένο και να σχεδιάζεται από την ειδικό.

Πρωινό

Porridge με: 1 ποτήρι γάλα 2%, 3 κ.σ. βρώμη*, 1 κ.σ. σπόρους chia, ¼ της κούπας cranberries

Δεκατιανό

1 φρούτο με 1 χούφτα αμύγδαλα (30 γρ.)

Μεσημεριανό

Μία μερίδα κολοκυθόσουπα βελουτέ με ψητό στήθος κοτόπουλο (120 γρ.)

1 φέτα ψωμί (30 γρ.)

Σαλάτα λάχανο/καρότο με 1 κ.σ. ελαιόλαδο

Απογευματινό

1 γιαούρτι 2% με 1 φρούτο

Βραδυνό

Μία μερίδα σαλάτα ταμπουλέ με τυρί cottage

2-3 κρίθινα παξιμάδια

* H βρώμη λόγω μέτριας περιεκτικότητας σε πουρίνες να μην ξεπερνά τα 2/3 κούπας ανά ημέρα.

Συμπερασματικά

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες κινδύνου που φαίνεται να σχετίζονται με την εμφάνιση υπερουριχαιμίας, δηλαδή αυξημένων επιπέδων ουρικού οξέος στο αίμα. Οι παράγοντες αυτοί είναι τόσο τροποποιήσιμοι (διατροφή, αλκοόλ κα) όσο και μη τροποποιήσιμοι (ηλικία, φύλο, γενετικοί παράγοντες).

Για τη διαχείριση των ατόμων με υπερουριχαιμία η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς οι κατευθυντήριες συστάσεις από διάφορους οργανισμούς αναφέρουν την υιοθέτηση μίας διατροφής χαμηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες ώστε να αποτρέψουμε την περαιτέρω αύξηση των επιπέδων ουρικού οξέος στο αίμα, κατάσταση που συνδέεται με αρκετές αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία μας (ουρική αρθρίτιδα, νεφρολιθίαση, νεφρική ανεπάρκεια, καρδιαγγειακά νοσήματα κ.α.).

Βέβαια, γενικός στόχος της διατροφής σε άτομα με υπερουριχαιμία θα πρέπει να είναι η υιοθέτηση ενός υγιεινού και ισορροπημένου πλάνου διατροφής ώστε να αποτραπεί η εμφάνιση συν-νοσηροτήτων, δεδομένου ότι η υπερουριχαιμία συνυπάρχει με άλλα προβλήματα υγείας.

Εάν έχετε αυξημένο ουρικό οξύ και θέλετε να το αντιμετωπίσετε μέσω της διατροφής σας απευθυνθείτε στου ειδικούς.

Βιβλιογραφία

1. Benn C, Dua P, Gurrell R, Loudon P, Pike A, Storer R, Vangjeli C. Physiology of Hyperuricemia and Urate-Lowering Treatments. Front Med (Lausanne). 2018 5:160. doi: 10.3389/fmed.2018.00160
2. Oliveira Ε, Burini R. High plasma uric acid concentration: causes and consequences. Diabetol Metab Syndr. 2012 4:12. doi: 10.1186/1758-5996-4-12.
3. Rock Κ, Kataoka Η, Lai J. Uric acid as a danger signal in gout and its comorbidities. Nat Rev Rheumatol. 2013 9(1): 13–23. doi: 10.1038/nrrheum.2012.143.
4. National Institutes of Health (NIH). Gout. https://www.niams.nih.gov/health-topics/gout. (Accessed at October 2022).
5. Zhang W. Why Does Hyperuricemia Not Necessarily Induce Gout? Biomolecules. 2021 11(2): 280. doi: 10.3390/biom11020280.
6. Capasso G, Jaeger P, Robertson WG, Unwin RJ. Uric acid and the kidney: urate transport, stone disease and progressive renal failure. Curr Pharm Des. 2005 11:4153–4159. doi: 10.2174/138161205774913219.
7. Yu W, C Ji-Dong. Uric acid and cardiovascular disease: an update from molecular mechanism to clinical perspective. Front Pharmacol 2020 16;11:582680. doi:10.3389/fphar.2020.582680.
8. Thornley S, Marshall RJ, Jackson R, Gentles D, Dalbeth N, Crengle S, Kerr A, Wells S. Is serum urate causally associated with incident cardiovascular disease? Rheumatology (Oxford). 2013 52:135–142.
9. Βorghi C, Agabiti-Rosei E, Johnson RJ, Kielstein JT, Lurbe E, Mancia G, Redon J, Stack AG, Tsioufis KP. Hyperuricaemia and gout in cardiovascular, metabolic and kidney disease. Eur J Intern Med. 2020 80:1-11. doi: 10.1016/j.ejim.2020.07.006
10. Li M, H Wenshang, Z Xiaowei, H Liqin, T Zhenyu . Hyperuricemia and risk of stroke: a systematic review and meta-analysis of prospective studies. Atherosclerosis 2014 232(2):265-70.
11. Morikawa N, Bancks MP, Yano Y, Kuwabara M, Gaffo AL, Duprez DA et al. Serum urate trajectory in young adulthood and incident cardiovascular disease events by middle age: CARDIA study. Hypertension 2021 78:1211–1218. https://doi.org/10.1161/HYPERTENSIONAHA.121.17555
12. Chen Y, Zhu H, Chen W, Dai L, Ren J, Chen H, Chen Q, Fang LZ. Relationship between hyperuricemia and metabolic syndrome. J Zhejiang Univ Sci B. 2007 8:593–598.
13. Choi Η. A prescription for lifestyle change in patients with hyperuricemia and gout. Curr Opin Rheumatol. 2010 22(2):165-72. doi: 10.1097/BOR.0b013e328335ef38.
14. FitzGerald JD, Dalbeth Ν, Mikuls Τ, Brignardello-Petersen Ρ, Guyatt G, Abeles AM, Gelber AC et al. 2020 American College of Rheumatology Guideline for the Management of Gout. Arthritis Care Res (Hoboken) 2020 72(6):744-760. doi: 10.1002/acr.24180.
15. Hui M, Carr A, Cameron S, Davenport G, Doherty M, Forrester H, Jenkins W. The British Society for Rheumatology Guideline for the Management of Gout. Rheumatology. 2017 56 (7): e1–e20. https://doi.org/10.1093/rheumatology/kex156.
16. Grahame R, Simmonds A, Carrey E, Clarke G. Gout: The ‘At Your Fingertips Guide’. 2003. Bridgwater, United Kingdom. Class Pub.
17. Park K, Kim H, Ahn H, Kim S, Park E, Yim S, Jun J. Effects of coffee consumption on serum uric acid: systematic review and meta-analysis. Semin Arthritis Rheum. 2016, 45(5):580-6. doi: 10.1016/j.semarthrit.2016.01.003.
18. Gao X, Curhan G, Forman JP, Ascherio A, Choi HK. Vitamin C intake and serum uric acid concentration in men. J Rheumatol 2008 35(9):1853-8.
19. Liu XX, Wang XX, Cui LL. Association between Oral vitamin C supplementation and serum uric acid: A meta-analysis of randomized controlled trials Complement Ther Med 2021 60:102761.

Συχνές Ερωτήσεις

Τι είναι το ουρικό οξύ;

Το ουρικό οξύ είναι μια οργανική ουσία που παράγεται από τον οργανισμό κατά τη διάσπαση των νουκλεοτιδικών πουρινών. Οι νουκλεοτιδικές πουρίνες αποτελούν βασικό δομικό συστατικό των νουκλεϊκών οξέων (DNA και RNA).

Τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος είναι επικίνδυνα για την υγεία μας;

Τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος οδηγούν σε μία κατάσταση που ονομάζεται υπερουριχαιμία, η οποία μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για την υγεία μας. Η υπερουριχαιμία μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία κρυστάλλων ουρικού οξέος. Αυτοί οι κρύσταλλοι μπορούν να εναποτεθούν στις αρθρώσεις και να προκαλέσουν ουρική αρθρίτιδα ή να εναποτεθούν στους νεφρούς και να σχηματίσουν πέτρες στα νεφρά (νεφρολιθίαση). Επίσης, η υπερουριχαιμία έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Ποιες είναι οι διατροφικές κατευθυντήριες συστάσεις για την αντιμετώπιση της υπερουριχαιμίας;

Στόχος της διατροφικής παρέμβασης σε άτομα με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος θα πρέπει να είναι:

• Επίτευξη ενός υγιούς σωματικού βάρους
• Υιοθέτηση μιας ειδικής διατροφής που βασίζεται στον περιορισμό της κατανάλωσης τροφίμων και ροφημάτων υψηλής περιεκτικότητας σε πουρίνες ή που αυξάνουν τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα
• Προαγωγή μία ισορροπημένης και υγιεινής διατροφής για την πρόληψη και αντιμετώπιση απειλητικών για τη ζωή συν-νοσηροτήτων

Ποια τρόφιμα/ροφήματα θα πρέπει να περιορίσω εάν έχω αυξημένο ουρικό οξύ;

Τα άτομα με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος θα πρέπει να δίνουν προσοχή στο πουρινικό περιεχόμενο ορισμένων τροφίμων και ροφημάτων, των οποίων η κατανάλωση προκαλεί αύξηση του ουρικού οξέος στο αίμα. Ειδικότερα, αποφύγετε τρόφιμα ζωικής προέλευσης πλούσια σε πουρίνες όπως ζώα κυνηγιού (πέρδικα, χήνα), εντόσθια ζώων (καρδιά, νεφροί, εγκέφαλος) ζωμός και κιμάς κρέατος, ορισμένα οστρακοειδή και θαλασσινά (καραβίδα, αστακός, γαύρος, σαρδέλες κ.α.) και ροφήματα όπως η μπύρα. Άλλα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως κόκκινο κρέας (μοσχάρι, αρνί, κατσίκι κ.α.), πουλερικά και ψάρια θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο. Επίσης, θα πρέπει να περιορίστε την κατανάλωση τυποποιημένων τροφίμων πλούσιων σε φρουκτόζη, όπως γλυκά, σιροπιαστά γλυκά, μπισκότα, σάλτσες, δημητριακά πρωινού, μαρμελάδες, κρουασάν, αναψυκτικά κ.α.

Ποια είναι η καλύτερη διατροφή για την υπερουριχαιμία;

Δεν υπάρχει μία ιδανική δίαιτα για όλους. Ο/η ασθενής θα πρέπει να συμβουλευτεί την ειδική κλινική διαιτολόγο-διατροφολόγο, η οποία θα τον/την καθοδηγήσει μέσω ενός υγιεινού και ισορροπημένου διατροφικού πλάνου, τόσο στην απώλεια βάρους εάν αυτό κρίνεται απαραίτητο, όσο και στην υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών για την αντιμετώπιση του ουρικού οξέος.