Πρόπολη

Γνωρίζατε ότι το μέλι δεν είναι το μοναδικό προϊόν που παράγουν οι μέλισσες;

Ένα άλλο προϊόν που προέρχεται από τις κυψέλες των μελισσών και φαίνεται πως έχει ευεργετικές ιδιότητες είναι η πρόπολη. Η λέξη πρόπολη προέρχεται από τα συνθετικά «προ» και «πόλις», μπροστά δηλαδή από την πόλη, υποδηλώνοντας τον καίριο ρόλο της στην προστασία και στην άμυνα των κυψελών.

Ουσιαστικά, πρόκειται για μία ρητινώδη-κολλώδη ουσία, η οποία καλείται εναλλακτικά “bee-glue” (κόλλα των μελισσών).

Οι μέλισσες χρησιμοποιούν την πρόπολη για τους εξής λόγους:

• Για να σφραγίζουν τις ρωγμές στην κυψέλη τους

• Για να προστατεύσουν την κυψέλη τους από πιθανούς “εισβολείς”, όπως παθογόνους μικροοργανισμούς, πεταλούδες, σφήκες κ.α.

• Για θερμορύθμιση

• Αποτελεί μια εξαίρετη ουσία «βαλσαμώματος» του πτώματος οποιουδήποτε «εισβολέα» της κυψέλης. Ήδη από την αρχαιότητα είχε παρατηρηθεί ότι οι μέλισσες θανατώνουν ζώα τα οποία έχουν εισχωρήσει στην κυψέλη τους και ύστερα τα σκεπάζουν με ένα ειδικό ρητινώδες υλικό, με αποτέλεσμα το πτώμα του θανατωμένου ζώου να μένει άφθαρτο στο πέρασμα του χρόνου, σαν μούμια. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η δυσοσμία και η ανάπτυξη μικροβίων, που συνοδεύουν την σήψη του πτώματος του εισβολέα.

Η πρόπολη είναι γνωστή ήδη από την αρχαιότητα ως ένα θαυμάσιο προϊόν των μελισσών με πολλαπλές θεραπευτικές χρήσεις. Εξαιτίας αυτού, έχει χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή ιατρική από τα αρχαία χρόνια καθώς φαίνεται να εμφανίζει σημαντικές βιολογικές δράσεις όπως: αντισηπτική, αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική, αντικαρκινική, ηπατοπροστατευτική δράση κ.α.

Η χημική σύσταση της πρόπολης είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, καθώς έχουν ανιχνευθεί περισσότερες από 300 διαφορετικές χημικές ενώσεις. ¹

Συγκεκριμένα, η πρόπολη αποτελείται κατά:

• 50% από φυσικές ρητίνες

Προκειμένου οι μέλισσες να σχηματίσουν την πρόπολη συλλέγουν τις ρητινώδεις εκκρίσεις από διάφορα φυτά και στη συνέχεια τις εμπλουτίζουν με κερί, γύρη, ένζυμα και άλλες ουσίες, μέχρι να την φέρουν στην τελική της κολλώδη μορφή. Ανάμεσα στα πιο κοινά φυτά που χρησιμεύουν στην παραγωγή της ανήκουν η λεύκα, η σημύδα, η ιτιά, η βελανιδιά, η οξιά, η ιπποκαστανιά και διάφορα κωνοφόρα δέντρα.

Οι ρητίνες περιέχουν σημαντικές ποσότητες πολυφαινολικών ενώσεων, όπως είναι τα φλαβονοειδή και τα πολυφαινολικά οξέα, ενώσεων με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση και σημαντικά ευεργετικά οφέλη για την υγεία μας.

Μάλιστα αρκετά από τα οφέλη της πρόπολης για την υγεία μας έχουν αποδοθεί στην αυξημένη περιεκτικότητα της σε πολυφαινόλες.

• 30% από κερί

Το κερί μέλισσας αποτελείται κυρίως από εστέρες λιπαρών οξέων και διάφορες αλκοόλες μακράς αλυσίδας.

• 10% από αιθέρια έλαια

• 5% από γύρη

• 5% από άλλα μέταλλα και οργανικά συστατικά

Ο ακριβής προορισμός της χημικής σύστασης της πρόπολης αποτελεί μία πρόκληση για τους ερευνητές καθώς τόσο το χρώμα της όσο και η σύστασή της, εξαρτάται κάθε φορά από το φυτό προέλευσής της, καθώς διαφορετικά φυτά δίνουν διαφορετικές εκκρίσεις στις μέλισσες, αλλά και από την αναλογία προσμείξεων κεριού και γύρης καθώς και από το χρόνο παραμονής της πρόπολης στην κυψέλη.

Στο εμπόριο υπάρχουν διάφορα είδη πρόπολης που διακρίνονται με βάση τον τόπο παραγωγής και την πηγή του φυτού, όπως η

• Καφέ πρόπολη, που εντοπίζεται κατά βάση στην Ευρώπη

• Πράσινη πρόπολη, που εντοπίζεται κατά βάση στη Βραζιλία

• Κόκκινη πρόπολη, που εντοπίζεται κατά βάση στην Βραζιλία, στην Κούβα, στη Βενεζουέλα και στο Μεξικό.

Από την αρχαιότητα ακόμη, η πρόπολη χρησιμοποιούνταν σε πλήθος περιστάσεων, λόγω των ευεργετικών της ιδιοτήτων. Πλέον, αρκετές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τις αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές, αντιμικροβιακές και επουλωτικές της ιδιότητες.

Χάρη στις ευεργετικές της αυτές ιδιότητες, η πρόπολη έχει συνδεθεί με σημαντικά οφέλη για την υγεία μας, όπως:

Ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Λόγω των αντιμικροβιακών, αντιφλεγμονωδών και αντιϊκών ιδιοτήτων της η πρόπολη μπορεί να έχει προστατευτικές ιδιότητες ενάντια στις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού (π.χ., γρίπη, κοινό κρυολόγημα, βήχας, πονόλαιμος, φαγούρα στο λαιμό).²

Μπορεί συνεπώς να βοηθήσει στη διαχείριση του κοινού κρυολογήματος, τόσο προληπτικά όσο και στη μείωση της διάρκειας και της έντασης των συμπτωμάτων.

Η πρόπολη επίσης μπορεί να συμβάλει στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, και κατ’ επέκταση στην καλύτερη διαχείριση των εποχικών αλλεργιών και της αλλεργικής ρινίτιδας.

Φυσικά, απαιτούνται περισσότερες καλά σχεδιασμένες μελέτες και σίγουρα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως αντικατάσταση της θεραπείας που θα προτείνει ο/η γιατρός.

Αντιμετωπίζει τον επιχείλιο έρπητα.

Η πρόπολη φαίνεται ότι μειώνει το χρόνο επούλωσης των πληγών που προκαλεί ο έρπης, χάριν στις αντιμικροβιακές της δράσεις.

Ο επιχείλιος έρπης αποτελεί ένα μικροσκοπικό ιό που “ταλαιπωρεί” πολλούς ανθρώπους ανά τον κόσμο. Οφείλεται (κυρίως) στον ιό HSV-1 (Herpes Simplex Virus -1) και εμφανίζει ιδιαίτερα εύκολη μεταδοτικότητα.

Τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη έδειξε ότι η τοπική εφαρμογή κρέμας που περιέχει πρόπολη (3 φορές/ημέρα) οδήγησε σε επιτάχυνση της περιόδου ανάρρωσης σε άτομα με επιχείλιο έρπητα σε σύγκριση με τη μη θεραπεία.³

Συμβάλλει στη διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη.

Ένας μικρός αριθμός ερευνών έχει αναφέρει ότι η πρόπολη μπορεί να έχει θεραπευτική αξία στη διαχείριση χρόνιων νοσημάτων, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης.

Η δράση της αυτή αποδίδεται κυρίως στις πολυφαινόλες που περιέχει, ουσίες με ισχυρή αντιοξειδωτική και αντι-φλεγμονώδη δράση.

Τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες έχουν αναφέρει ότι η συμπληρωματική χορήγηση πρόπολης οδήγησε σε μείωση των επιπέδων γλυκόζης και ινσουλίνης, καθώς και σε μείωση των επιπέδων γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. ^4,5

Τα ευρήματα αυτά είναι αρκετά ενθαρρυντικά, υποδηλώνοντας ότι η πρόπολη ενδεχομένως μπορεί να συμβάλλει στον καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη.

Συμβάλλει στην καλή υγεία του δέρματος.

Η πρόπολη μπορεί να συμβάλλει στην επούλωση των πληγών του δέρματος. ⁶

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η εφαρμογή πρόπολης σε τραύματα ή πληγές μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση της επούλωσης και της ανάπλασης του δέρματος.

Σήμερα η πρόπολη διατίθεται σε πλήθος μορφών, όπως:

• Σε κρέμες και αλοιφές

• Σε οδοντόκρεμες και στοματικά διαλύματα

• Σε παστίλιες για τον πονόλαιμο ή την κακοσμία του στόματος

• Σε τσίχλες

• Σε σιρόπι

• Σε εκχύλισμα σε αιθυλική αλκοόλ (βάμμα πρόπολης)

• Σε στοματικά και ρινικά σπρέι

• Σε χάπια

• Σε προϊόντα περιποίησης, όπως σε σαπούνια και σαμπουάν

Η χρήση της πρόπολης μπορεί να έχει δυνητικά οφέλη για την υγεία μας. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα σημεία προσοχής που πρέπει να ληφθούν υπόψη πριν την χρήση της:

Για εσωτερική χρήση

Η πρόπολη είναι πιθανόν ασφαλής για εσωτερική χρήση, όταν χρησιμοποιείται στις συνιστώμενες δοσολογίες.

Θα πρέπει να ακολουθείτε σωστά τις οδηγίες χρήσης στις ετικέτες των προϊόντων και να συμβουλευτείτε τον/την γιατρό ή τον/την φαρμακοποιό σας πριν τη χρήση τους.

Μερικοί μπορεί να εμφανίσουν αλλεργική αντίδραση, ειδικότερα αυτοί που είναι αλλεργικοί σε προϊόντα που προέρχονται από τις μέλισσες.

Για εξωτερική χρήση

Η τοπική εφαρμογή κρέμας που περιέχει πρόπολη είναι πιθανόν ασφαλής για τους περισσότερους.

Ωστόσο, υπάρχει το ενδεχόμενο εμφάνισης αλλεργικής αντίδρασης.

Αποφυγή χρήσης της πρόπολης κατά την εγκυμοσύνη

Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ασφαλή χρήση της στις έγκυες.

Προσοχή εάν θηλάζετε

Η ασφάλεια της κατανάλωσης πρόπολης κατά τη διάρκεια του θηλασμού μελετάται ακόμη

Μερικές έρευνες αναφέρουν ότι η πρόπολη που λαμβάνεται από το στόμα σε μέτριες δόσεις είναι ενδεχομένως ασφαλής για τις γυναίκες που θηλάζουν. Ωστόσο, είναι κρίσιμο να είστε προσεκτικοί και να ακολουθείτε τις συνιστώμενες δοσολογίες.

Γενικά, χαμηλές έως μέτριες δόσεις περίπου 300 mg ημερησίως για έως και 10 μήνες έχουν χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια σε ορισμένες περιπτώσεις.

Συνιστάται να αποφεύγετε υψηλότερες δόσεις πρόπολης κατά τη διάρκεια του θηλασμού ως προληπτικό μέτρο, καθώς οι επιπτώσεις των υψηλότερων δοσολογιών στα βρέφη δεν έχουν εξεταστεί εκτενώς.

Σε κάθε περίπτωση προτού μπείτε στη διαδικασία να πάρετε συμπλήρωμα πρόπολης θα πρέπει να επικοινωνήσετε με επαγγελματία υγείας σας, όπως με τον/ την θεράπων/ουσα ιατρό και την κλινική διαιτολόγο, προκειμένου να σας κατευθύνει κατάλληλα και να σας ενημερώσει για τους κινδύνους και τα οφέλη από τη χρήση της.

1. Miguel Μ, Antunes Μ. Is propolis safe as an alternative medicine?. J Pharm Bioallied Sci. 2011, 3(4): 479–495. doi: 10.4103/0975-7406.90101.

2. Zulhendri F., Perera C.O., Tandean S., Abdulah R., Herman H., Christoper A., Chandrasekaran K., Putra A., Lesmana R. The Potential use of propolis as a primary or an adjunctive therapy in respiratory tract-related diseases and disorders: A systematic scoping review. Biomed. Pharmacother. 2022;146:112595. doi: 10.1016/j.biopha.2021.112595.

3. Sforcin J. Biological Properties and Therapeutic Applications of Propolis. Phytother Res

   . 2016, 30(6):894-905. doi: 10.1002/ptr.5605.

4. Zakerkish M, Jenabi M, Zaeemzadeh N, Hemmati A.A, Neisi N. The effect of Iranian propolis on glucose metabolism, lipid profle, insulin resistance, renal function and inflammatory biomarkers in patients with type 2 diabetes mellitus: A randomized double-blind clinical trial. Sci. Rep. 2019;9:7289. doi: 10.1038/s41598-019-43838-8.

5. Samadi N., Mozaffari-Khosravi H., Rahmanian M., Askarishahi M. Effects of bee propolis supplementation on glycemic control, lipid profile and insulin resistance indices in patients with type 2 diabetes: A randomized, double-blind clinical trial. J. Integr. Med. 2017;15:124–134. doi: 10.1016/S2095-4964(17)60315-7.

6. Pasupuleti V, Sammugam L, Ramesh N, Gan S, Propolis, and Royal Jelly: A Comprehensive Review of Their Biological Actions and Health Benefits. Oxid Med Cell Longev. 2017: 1259510.

   . doi: 10.1155/2017/1259510