Μαύρη σοκολάτα και βαρέα μέταλλα - Είναι τελικά επικίνδυνη;

Η σοκολάτα σίγουρα αποτελεί ένα γλύκισμα στο οποίο λίγοι μπορούν να αντισταθούν.

Παρότι συχνά οι διαιτολόγοι προτείνουν τη μαύρη σοκολάτα ως μέρος μίας υγιεινής διατροφής, ευρήματα μίας νέας έρευνας οδήγησαν σε έντονες ανησυχίες για το πόσο υγιεινή είναι τελικά η μαύρη σοκολάτα.

Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο του 2023, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα έρευνας που διεξήχθη από την Consumer Reports (έναν αμερικάνικο μη κερδοσκοπικό οργανισμό) σχετικά με την ανίχνευση βαρέων μετάλλων, όπως κάδμιο και μόλυβδο, στη μαύρη σοκολάτα.

Τα ευρήματα αυτά οδήγησαν σε έντονη ανησυχία στο καταναλωτικό κοινό για το πόσο «αθώα» είναι τελικά η κατανάλωση μαύρης σοκολάτας.

Πριν λοιπόν πετάξετε τις μαύρες σοκολάτες σας, ας δούμε τι ισχύει.

Το κάδμιο είναι ένα χημικό στοιχείο με το σύμβολο Cd, που κατατάσσεται στα βαρέα μέταλλα.

Πρόκειται για ένα τοξικό μέταλλο που προξενεί σοβαρές βλάβες στην υγεία μας.

Η ρύπανση του περιβάλλοντος από βαρέα μέταλλα θεωρείται από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους κινδύνους της εποχής μας.

Η ρύπανση του περιβάλλοντος με κάδμιο, και κατ΄ επέκταση η μεταφορά του στον άνθρωπο μέσω της στην τροφικής αλυσίδας, οφείλεται τόσο σε φυσικές πηγές όσο και στην ανθρώπινη δραστηριότητα.¹

Το κάδμιο είναι ευρέως κατανεμημένο στον φλοιό της Γης, όπου συναντάται συνήθως σε συνδυασμό με τον ψευδάργυρο. Εξαιτίας αυτού, φυσικές πηγές ρύπανσης του περιβάλλοντος με κάδμιο μπορούν να θεωρηθούν φυσικά φαινόμενα, όπως η διάβρωση των πετρωμάτων, οι δασικές πυρκαγιές και η ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Επιπλέον, οι ανθρωπογενείς πηγές έχουν αυξήσει τα επίπεδα του καδμίου στο έδαφος, το νερό και τους ζώντες οργανισμούς. Χρησιμοποιείται σε πολλές τεχνολογικές εφαρμογές και απελευθερώνεται στο περιβάλλον μέσω της τήξης άλλων μετάλλων, της καύσης ορυκτών καυσίμων, της αποτέφρωσης των αποβλήτων και της χρήσης φωσφορικών και ιλυωδών λιπασμάτων.

Η κυρίαρχη εμπορική χρήση του είναι η παραγωγή μπαταριών, βαφών, επικαλύψεων, πλαστικών σταθεροποιητών και κραμάτων.

Η αυξημένη και μακροχρόνια έκθεση στο κάδμιο έχει συνδεθεί με:

• Δυσλειτουργία των νεφρών. Ο οργανισμός μας δεν μπορεί να απεκκρίνει το κάδμιο με αποτέλεσμα αυτό να συσσωρεύεται στους νεφρούς και με την πάροδο του χρόνου, η παρατεταμένη έκθεση μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια.

• Διαταραχές των οστών. Η αυξημένη και μακροχρόνια έκθεση οδηγεί σε απομετάλλωση των οστών.

• Καρκίνο. Το κάδμιο εμφανίζει γονιδιοτοξική δράση και ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (International Agency for Research on Cancer) έχει ταξινομήσει το κάδμιο ως καρκινογόνο για τον άνθρωπο.

H Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA) έχει θέσει ως ανεκτή εβδομαδιαία πρόσληψη (tolerable weekly intake) για το κάδμιο τα 2,5 μg/κιλό σωματικού βάρους (Kg)/εβδομάδα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει σε ισχύ από την 1η Μαρτίου 2007 κανονισμό (Κανονισμός (EΚ) αριθ. 1881/2006) για τον καθορισμό μέγιστων επιτρεπτών επιπέδων για ορισμένες ουσίες οι οποίες επιμολύνουν τα τρόφιμα. Ο κανονισμός θεσπίζει μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα για ορισμένες ουσίες που επιμολύνουν τα τρόφιμα, ώστε να προστατευθεί η υγεία των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο κανονισμός αναφέρεται και σε διάφορα βαρέα μέταλλα μεταξύ των οποίων είναι και το κάδμιο.

Τρόφιμα που περιέχουν ουσίες οι οποίες τα επιμολύνουν σε επίπεδα υψηλότερα από αυτά που καθορίζονται από τον κανονισμό απαγορεύεται να διατίθενται προς πώληση.

Μάλιστα για την σοκολάτα έχουν τεθεί επιμέρους όρια, τα οποία αυξάνονται όσο αυξάνεται η περιεκτικότητα σε κακάο.

Συγκεκριμένα για τη μαύρη σοκολάτα με τουλάχιστον 50% στερεά κακάο έχει τεθεί ως μέγιστο επίπεδο για το κάδμιο τα 0,8 mg /κιλό προϊόντος. ²

Ο μόλυβδος χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα και είναι ένα μέταλλο που βρίσκεται φυσιολογικά στον φλοιό της Γης.

Με την πάροδο όμως των ετών, παρουσιάστηκε μεγάλη αύξηση στην ποσότητα που χρησιμοποιείται, καθώς και στην ποικιλία των ειδών στα οποία ενσωματώνεται

Ο μόλυβδος υπάρχει φυσιολογικά στο περιβάλλον, αλλά η βιομηχανική του χρήση (π.χ. εξόρυξη, τήξη, επεξεργασία, χρήση σε κολλήσεις και κράματα υδραυλικών εγκαταστάσεων, χρώματα, παραγωγή μπαταριών, κεραμικά κλπ.), έχει ως αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα μολύβδου στο έδαφος, στο νερό και στον αέρα. Στο παρελθόν, το καύσιμο με μόλυβδο συνέβαλε σημαντικά στην αύξησή του στο περιβάλλον, ωστόσο με την εισαγωγή αμόλυβδου καυσίμου στα μέσα της δεκαετίας του 1980, τα επίπεδα μολύβδου έχουν μειωθεί σημαντικά.

Η μακροχρόνια έκθεση στο μόλυβδο έχει συνδεθεί με:³

• Νευροτοξικότητα

• Δυσλειτουργίες του καρδιαγγειακού συστήματος

• Νεφροτοξικότητα

H Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων έχει θέσει ως ανεκτή εβδομαδιαία πρόσληψη (tolerable weekly intake) για το μόλυβδο τα 25 μg/κιλό σωματικού βάρους (Kg)/εβδομάδα.

Δεν έχουν τεθεί μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα μολύβδου συγκεκριμένα για τη σοκολάτα.

Ο οργανισμός Consumer Reports πραγματοποίησε μία έρευνα για να αξιολογήσει τα επίπεδα βαρέων μετάλλων σε 28 μπάρες μαύρης σοκολάτας.⁴

Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικά καθώς φάνηκε ότι οι περισσότερες από αυτές που ελέγχθηκαν εμφάνιζαν ανησυχητικά επίπεδα βαρέων μετάλλων, συγκεκριμένα καδμίου και μολύβδου.

Μάλιστα οι ερευνητές ανέφεραν ότι οι 23 από τις 28 μπάρες μαύρης σοκολάτας που ελέγχθηκαν θα έθεταν σε κίνδυνο την υγεία μας καθώς η κατανάλωση μίας μόλις μερίδας τους ημερησίως (~30 γρ.) θα υπερέβαινε τα μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα που έχουν τεθεί για τουλάχιστον ένα από τα δύο βαρέα μέταλλα.

Τα αποτελέσματα της παραπάνω έρευνας θα πρέπει να ερμηνευθούν με προσοχή, προτού αποφασίσουμε να βγάλουμε τη μαύρη σοκολάτα από τη διατροφή μας, καθώς:

Η μελέτη από το Consumer Reports δεν έχει δημοσιευθεί σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό ούτε έχει ελεγχθεί για την εγκυρότητά της

Αυτό είναι το πιο σημαντικό στην έρευνα για την ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων. Αν λοιπόν κοιτάξουμε τη μεθοδολογία μεταξύ άλλων θα δούμε ότι είναι ελλιπής.

Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται σχετικά ασήμαντα, αλλά οι λεπτομέρειες στην επιστήμη κάνουν τη διαφορά.

Αυτές μπορούν να αλλάξουν πλήρως το αποτέλεσμα και συνεπώς την ερμηνεία του.

Η ανίχνευση βαρέων μετάλλων στη μαύρη σοκολάτα είναι ένα γνωστό πρόβλημα

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι τα βαρέα μέταλλα όπως ο μόλυβδος και το κάδμιο είναι γνωστοί περιβαλλοντικοί ρύποι.

Συνεπώς, δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί πλήρως η απορρόφηση βαρέων μετάλλων από τα φυτά μέσω του εδάφους, οπότε είναι δύσκολο να αποκλειστεί τελείως η παρουσία τους σε ορισμένα συστατικά των τροφών όπως οι κόκκοι κακάο. Η παρουσία τους στους κόκκους κακάο και, κατά συνέπεια, στη σοκολάτα αποτελεί ένα γνωστό πρόβλημα, εξαιτίας αυτού η Ευρωπαϊκή ένωση έχει θέσει μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα βαρέων μετάλλων στα τρόφιμα.

Η μελέτη αφορά σε μάρκες σοκολάτας που βρίσκουμε στην Αμερική

Η συγκέντρωση διαφόρων βαρέων μετάλλων στα τρόφιμα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι το έδαφος, η πρώτη ύλη, η μέθοδος επεξεργασίας κ.α.

Η παραπάνω έρευνα αφορά σε μάρκες σοκολάτας που βρίσκονται στην Αμερική, οπότε δεν μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για γνωστές μάρκες σοκολάτας που συναντάμε στην ελληνική αγορά.

Ωστόσο, ακόμη και η ίδια μάρκα μπορεί να διαφέρει πολύ από χώρα σε χώρα καθώς διαφέρει το έδαφος και η πρώτη ύλη.

Τα επίπεδα ασφάλειας που έθεσαν διαφέρουν σημαντικά από αυτά που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων

Το επίπεδο ασφάλειας που χρησιμοποίησαν είναι περίπου 6 φορές χαμηλότερο από της EFSA για τη μαύρη σοκολάτα.

Συγκεκριμένα, για την μαύρη σοκολάτα (≥50% στερεά κακάο) έχει τεθεί ως μέγιστο επίπεδο για το κάδμιο τα 800 μg / κιλό μαύρης σοκολάτας. Αυτό αντιστοιχεί περίπου σε 23 μg / 30 γρ μαύρης σοκολάτας σε αντίθεση με το όριο των 4.1 μg / 30 γρ. που χρησιμοποίησαν στην μελέτη.

Αν αλλάζαμε λοιπόν το όριο σε αυτό της EFSA, μάλλον όλες οι σοκολάτες που αξιολόγησαν θα πέρναγαν το τεστ τους.

Όσον αφορά το κάδμιο από εκθέσεις σχετικά με την επιμόλυνση της τροφής με βαρέα μέταλλα προκύπτει ότι η σοκολάτα και τα συναφή προϊόντα δεν συμβάλλουν σημαντικά στη διατροφική έκθεση όσον αφορά τον μόλυβδο. Συνεπώς, η κατανάλωση σοκολάτας δεν αυξάνει σημαντικά την έκθεση στον μόλυβδο.

Τα επίπεδα που συζητάμε εδώ είναι εξαιρετικά χαμηλά.

Οπότε αυτό που μας απασχολεί δεν είναι μια άμεση δηλητηρίαση αλλά η αθροιστική έκθεση σε αυτά.

1. EFSA. Cadmium in food - Scientific opinion of the Panel on Contaminants in the Food Chain. The EFSA Journal (2009) 980, 1-139. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2009.980.

2. European Commission. Cadmium in Chocolate. https://food.ec.europa.eu/system/files/2019-03/cs_contaminants_catalogue_cadmium_chocolate_en.pdf. (Accessed at November 2023).

3. EFSA. Scientific Opinion on Lead in Food. EFSA Journal 2010; 8(4):1570.
   https://doi.org/10.2903/j.efsa.2010.1570

4. Lead and Cadmium Could Be in Your Dark Chocolate. Available at: https://www.consumerreports.org/health/food-safety/lead-and-cadmium-in-dark-chocolate-a8480295550/. (Accessed at November 2023).