Διατροφή για Υγιή Καρδιά

Τι είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα;

Με τον όρο καρδιαγγειακά νοσήματα (ή καρδιακά νοσήματα) περιγράφουμε ένα ευρύ φάσμα διαταραχών, που προσβάλλουν την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία.  

Η στεφανιαία νόσος, που προκαλείται από στένωση των αιμοφόρων αγγείων (στεφανιαίων) που αιματώνουν τον καρδιακό μυ, η αγγειακή εγκεφαλική νόσος, καθώς και η νόσος των περιφερικών αγγείων σε άνω και κάτω άκρα (περιφερική αρτηριοπάθεια) είναι μεταξύ άλλων τα κυριότερα νοσήματα της καρδιάς. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν μία από τις κυριότερες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, ανεξαρτήτως φύλου, εθνικότητας ή φυλής (1). Συγκεκριμένα, ευθύνονται για έναν στους τρεις θανάτους παγκοσμίως (2), και σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου (3). 

Από τι προκαλείται η εμφάνιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων;

Η εμφάνιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων οφείλεται σε πολλές αιτίες, καθώς στην πλειοψηφία τους αποτελούν νοσήματα πολυπαραγοντικά.  

Τι είναι η αθηροσκλήρωση (ορισμός, συμπτώματα); 

Μια από τις κυριότερες αιτίες είναι η αθηροσκλήρωση, η δημιουργία της οποίας μπορεί να ξεκινήσει κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή ακόμη και νωρίτερα. Πρόκειται για μια «ύπουλη» ασθένεια, μιας και δεν έχει συμπτώματα στα αρχικά της στάδια ενώ εξελίσσεται προοδευτικά με έναν μη αντιστρεπτό τρόπο. Η αθηροσκλήρωση αποτελεί μια διαδεδομένη και συχνή βλάβη, η οποία δημιουργείται προοδευτικά όταν τα τοιχώματα των αρτηριών και των αγγείων του κυκλοφορικού συστήματος αρχίζουν να παθαίνουν βλάβες. Αυτές οι βλάβες οδηγούν στη συσσώρευση λιπιδίων (εξωκυττάριας χοληστερόλης, συστατικών αίματος και ινώδους ιστού) με αποτέλεσμα τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας. Προκαλεί μια χρόνια φλεγμονώδη διεργασία που οδηγεί σε στένωση του αυλού των αγγείων, καθώς οι βαθμιαία αυξανόμενες σε μέγεθος πλάκες δύναται να παρεμποδίζουν την αιματική ροή (ισχαιμία), αλλά και να γίνουν ασταθείς με αποτέλεσμα την οξεία ρήξη τους ή τη θρόμβωση των αγγείων (4).  

Ποιοι παράγοντες προκαλούν την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων; 

Ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Αρχικά, υπάρχουν παράγοντες κινδύνου που δεν μπορούν να τροποποιηθούν (μη τροποποιήσιμοι).  Σε αυτούς περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η ηλικία (για τους άνδρες άνω των 45 ετών ενώ για τις γυναίκες άνω των 55 ετών), το φύλο (άρρεν) καθώς και η κληρονομικότητα (π.χ. υπερλιπιδαιμία).  

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί πως η δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας, όπως προαναφέρθηκε, μπορεί να ξεκινήσει ακόμη και από την παιδική ηλικία, κάτι που καταδεικνύει πόσο σημαντική και αναγκαία είναι η υιοθέτηση μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής από τα πρώτα κιόλας χρόνια ζωής.  

Αντίθετα, υπάρχουν παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων που μπορούν να τροποποιηθούν (τροποποιήσιμοι), οι κυριότεροι από τους οποίους αναφέρονται παρακάτω:  

• Κακή διατροφή (π.χ. δίαιτα πλούσια σε θερμίδες, κορεσμένα λιπαρά οξέα και  χοληστερόλη) 
• Κάπνισμα 

• Σωματική αδράνεια (έλλειψη σωματικής δραστηριότητας) 
• Αυξημένο σωματικό βάρος και παχυσαρκία  
• Υπέρταση (αυξημένη αρτηριακή πίεση) 
• Υπερχοληστερολαιμία (αυξημένη χοληστερίνη) 
• Σακχαρώδης διαβήτης 

• Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (π.χ. στρες, κατάθλιψη)  
• Κατάχρηση αλκοόλ  

Οι περισσότεροι από τους παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης όπως είναι η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα και η υπερλιπιδαιμία βλάπτουν το ενδοθήλιο των αγγείων, πυροδοτώντας μια αλυσίδα γεγονότων (οξειδωτικό στρες, φλεγμονώδεις διεργασίες κα) που συμβάλλουν στην αθηρογένεση (4, 5). 

Ποια είναι τα συμπτώματα των καρδιαγγειακών νοσημάτων;

Τα συμπτώματα των καρδιαγγειακών νοσημάτων διαφέρουν μεταξύ των ασθενών. Εμφανίζονται όταν η αρτηρία ή τα αγγεία έχουν ήδη στενέψει και σε προχωρημένο στάδιο χαρακτηρίζονται από πόνο στο στήθος (στηθάγχη), μούδιασμα, δύσπνοια και εφίδρωση.  

Αξίζει να σημειωθεί πως η αθηροσκλήρωση μπορεί να προσβάλλει τις αρτηρίες πολλών οργάνων, μεταξύ των οποίων της καρδιάς και του εγκεφάλου. Αναλυτικότερα, η κλινική εκδήλωση της αθηρωματικής νόσου ή αλλιώς αθηροσκληρυντικής νόσου περιλαμβάνει το θωρακικό άλγος, τυπικά οπισθοστερνικό που αντανακλά στον τράχηλο και τα άνω άκρα, και το οποίο καλείται στηθάγχη.  

Μπορεί να εμφανίζεται μετά από φυσική δραστηριότητα συγκεκριμένης έντασης ή έντονου στρες (σταθερή στηθάγχη) ή στη σοβαρότερη μορφή της, κατά την ηρεμία (ασταθής στηθάγχη). Η πλήρης ή μερική απόφραξη στεφανιαίας αρτηρίας λόγω ρήξης αθηρωματικής πλάκας και σχηματισμού θρόμβου μπορεί να εκδηλωθεί με στηθάγχη ή οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Αντίστοιχα, μπορεί να προκαλέσει αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, είτε λόγω διακοπής της εγκεφαλικής αιματικής ροής (ισχαιμικό επεισόδιο) είτε λόγω ρήξης των εγκεφαλικών αγγείων (αιμορραγικό επεισόδιο) (6).

Τι είναι η καρδιακή ανεπάρκεια;

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι η αδυναμία της καρδιάς να παρέχει επαρκή καρδιακή παροχή για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού σε αιμάτωση των ιστών και σε οξυγόνο. Η στεφανιαία νόσος, ο διαβήτης, η υπέρταση και η παχυσαρκία αποτελούν τις πιο συχνές αιτίες καρδιακής ανεπάρκειας.   

Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να είναι πολύ απειλητική για τη ζωή. Τα άτομα που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια και υποφέρουν από σοβαρά συμπτώματα μπορεί να χρειαστεί να υποστούν μια σειρά παρεμβάσεων ακόμη και μεταμόσχευση καρδιάς.  

Ωστόσο, με την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση, η οποία στοχεύει μεταξύ άλλων και στην αλλαγή του τρόπου ζωής – όπως για παράδειγμα στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, στην άσκηση, στον περιορισμό του αλατιού από τη διατροφή, στη διαχείριση του στρες κα.- μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια στην καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων και τελικά να τους προσφέρει καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής.  

Συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας  

Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να είναι οξεία (εμφανίζεται ξαφνικά) ή χρόνια. Τα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας διαφέρουν μεταξύ των ασθενών και ανάλογα με την αιτία που την προκαλεί. Συνήθως, η διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας δε βασίζεται στην εμφάνιση ενός μόνο συμπτώματος, αλλά σε παραπάνω από ένα συμπτώματα.  

Τα πιο συχνά συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας περιλαμβάνουν τα εξής:  

• Δύσπνοια ή αλλιώς δυσκολία κατά την αναπνοή. Η δύσπνοια μπορεί να παρατηρηθεί σε ηρεμία, κατά τη διάρκεια φυσικής δραστηριότητας ή κατά τη διάρκεια του ύπνου.  
• Αδυναμία και εύκολη κόπωση  
• Ξηρός και επίμονος βήχας 
• Κατακράτηση υγρών στο σώμα (παρουσία οιδημάτων) 
• Μειωμένη όρεξη (ανορεξία) και τάση για εμετό (ναυτία) 

• Νοητική σύγχυση και απώλεια μνήμης  
• Πολύ γρήγορος καρδιακός ρυθμός  
• Αϋπνία 
• Κεφαλαλγία  

Στάδια καρδιακής ανεπάρκειας  

Υπάρχουν τέσσερα λειτουργικά στάδια καρδιακής ανεπάρκειας τα οποία καθορίζονται ανάλογα με τα συμπτώματα των ασθενών κατά τη φυσική δραστηριότητα. 

• Στάδιο I: χωρίς περιορισμό στη φυσική δραστηριότητα. Τα άτομα δεν έχουν συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας, όπως για παράδειγμα κόπωση, δύσπνοια και αίσθημα παλμών στη συνήθη φυσική δραστηριότητα. 
• Στάδιο II: ήπιος περιορισμός της φυσικής δραστηριότητας. Τα συμπτώματα εμφανίζονται σε ήπιες δραστηριότητες. 
• Στάδιο III: σημαντικός περιορισμός της σωματικής δραστηριότητας. Τα συμπτώματα εμφανίζονται, σε δραστηριότητες μικρότερης έντασης σε σύγκριση με τις συνήθεις δραστηριότητες της καθημερινότητας. 
• Στάδιο IV: τα συμπτώματα εμφανίζονται σε ηρεμία, έτσι που τα άτομα είναι αδύνατο να αυτοεξυπηρετηθούν. 

Πώς μπορώ να βελτιώσω την υγεία της καρδιάς μου;

Η υγιεινή διατροφή αποτελεί την καλύτερη προσέγγιση για την πρόληψη και την αντιμετώπιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, σε συνδυασμό με την αυξημένη φυσική δραστηριότητα και τη διακοπή του καπνίσματος.  

Βελτιώνοντας τη διατροφή σας, μειώνετε τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις και βελτιώνετε τη λειτουργία της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων με πολλούς τρόπους, μεταξύ άλλων μέσω της μείωσης: 

• της υψηλής χοληστερίνης 

• της αρτηριακής πίεσης  
• του σακχάρου και των επιπέδων ινσουλίνης 
• καθώς και μέσω της πρόληψης της παχυσαρκίας ή της απώλειας τυχόν περιττών κιλών  

Σε κάθε περίπτωση, εάν κάποιος επιθυμεί να πάρει προληπτικά μέτρα, έχει αυξημένους παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου, ή έχει ήδη κάποιο πρόβλημα με την καρδιά, θα πρέπει να αποταθεί σε ειδικούς και να λάβει εξατομικευμένα την κατάλληλη διατροφική και ιατρική καθοδήγηση.

Ποια είναι η κατάλληλη διατροφή για υγιή καρδιά;

Το καλό είναι ότι μια διατροφή στοχευμένη για την καλή υγεία της καρδιάς -είτε για πρόληψη είτε για αντιμετώπιση κάποιου νοσήματος- είναι σχετικά εύκολη στον σχεδιασμό και στην τήρησή της, με την κατάλληλη πάντα διατροφική και ιατρική υποστήριξη.  

Στο πρότυπο διαιτολογικό κέντρο μας, με την ταυτόχρονη παρακολούθηση από τον κλινικό διαιτολόγο και καρδιολόγο, ειδικά εάν λαμβάνετε ήδη κάποια φαρμακευτική αγωγή, θα διασφαλίσετε όχι μόνο υγιεινή διατροφή αλλά και υγιή καρδιά. Για να γίνει η σωστή επιλογή διατροφής και να επιλέξετε αυτό που σας ταιριάζει και χωρίς θέσετε σε κίνδυνο την υγεία της καρδιάς σας, ξεκινήστε μιλώντας στην πλέον ειδική και αξιόπιστη κλινική διαιτολόγο – διατροφολόγο. 

Πώς σχεδιάζουμε υγιεινή διατροφή για βελτίωση της καρδιάς; 

Συνοπτικά, θα πρέπει κατ’ αρχάς να γνωρίζετε τις θερμιδικές ανάγκες του οργανισμού σας, ούτως ώστε να μπορείτε να υπολογίζετε τις μερίδες των γευμάτων που συνολικά χρειάζεστε ημερησίως.  

Η απώλεια βάρους, εάν έχετε περιττά κιλά, και η επίτευξη ενός υγιούς βάρους θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε καλύτερα πολλούς από τους παράγοντες κινδύνου που επιβαρύνουν την υγεία της καρδιάς. Για να υπολογίσουμε με ακρίβεια τις ενεργειακές σας ανάγκες και να αξιολογήσουμε την υγεία και τη φυσική κατάσταση χρησιμοποιούμε τον πλέον σύγχρονο εξοπλισμό για να πραγματοποιήσουμε σημαντικές μετρήσεις όπως η λιπομέτρηση, η μέτρηση του μεταβολισμού και η εργομετρία (ή αλλιώς εργομέτρηση). Επίσης, είναι απαραίτητο -και πάντα με την καθοδήγηση του καρδιολόγου- να εντάξετε στην καθημερινότητά σας τη φυσική δραστηριότητα, η οποία είναι από τους σημαντικότερους συμμάχους της καρδιάς.  

Πώς δυναμώνει η καρδιά μέσω της υγιεινής διατροφής; 

Σε ό,τι αφορά τις διατροφικές επιλογές, μια πρώτη συμβουλή είναι να εστιάσετε συνολικά στη διατροφή που ακολουθείτε και στα είδη των τροφίμων, παρά μεμονωμένα στα λίπη, στη χοληστερόλη ή σε συγκεκριμένες βιταμίνες και μικροθρεπτικά συστατικά. Κανένα θρεπτικό συστατικό και καμία βιταμίνη από μόνη της δε θα σας εξασφαλίσει υγεία. Υπάρχουν εντούτοις κάποια τρόφιμα τα οποία συνδυαστικά μπορούν να μειώσουν δραστικά τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων.  

Μια δεύτερη συμβουλή είναι ότι θα πρέπει να ξεχάσετε τον κανόνα «τρώω τα πάντα με μέτρο». Καλώς ή κακώς σήμερα γνωρίζουμε ότι κάποια τρόφιμα επιβαρύνουν σημαντικά την υγεία μας και θα πρέπει να τα απομακρύνουμε από τη διατροφή μας. Αντίστοιχα, άλλα τρόφιμα ωφελούν σημαντικά την υγεία μας, και την υγεία της καρδιάς, και θα πρέπει να τα εντάξουμε καθημερινά στη διατροφή μας.  

Τροφές για ενδυνάμωση της καρδιάς

Για μια υγιή καρδιά, λοιπόν, θα πρέπει να δώσετε έμφαση στα φρούτα και στα μη αμυλώδη λαχανικά, στα προϊόντα ολικής άλεσης, στο γιαούρτι, στο ψάρι, στους ξηρούς καρπούς και στα σπόρια, στα όσπρια και στα φυτικά έλαια (ελαιόλαδο κα). Αντιθέτως, θα πρέπει να περιορίσετε το αλάτι, το κόκκινο κρέας και το επεξεργασμένο κρέας (όπως αλλαντικά), τα κορεσμένα και τα τρανς λιπαρά, τα επεξεργασμένα δημητριακά και την πρόσθετη ζάχαρη (7).  

Ας δούμε, όμως, αναλυτικά ποιες τροφές πρέπει να έχετε απαραίτητα στη διατροφή σας ώστε να βελτιώσετε την υγεία της καρδιάς σας:  

• Λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, οι σαρδέλες, το σκουμπρί, γαύρος 

Τα λιπαρά ψάρια είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, τα οποία είναι πολύ σημαντικά για την υγεία της καρδιάς. Τα ω-3 απαραίτητα λιπαρά οξέα συμβάλλουν στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, στη μείωση των επιπέδων των τριγλυκεριδίων και της χοληστερόλης, μειώνοντας έτσι συνολικά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.  

• Ελαιόλαδο  

Το ελαιόλαδο είναι μια από τις καλύτερες τροφές που μπορούν να βελτιώσουν την υγεία της καρδιάς σας. Είναι εξαιρετική πηγή «καλών» λιπαρών όπως τα μονοακόρεστα και τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα και αντιοξειδωτικές ουσίες όπως η βιταμίνη Ε και οι πολυφαινόλες, τα οποία είναι ωφέλιμα για την καρδιά. 

• Ξηροί καρποί όπως καρύδια, αμύγδαλα 

Οι ξηροί καρποί είναι πλούσιοι σε «καλά» λιπαρά, ίνες, πρωτεΐνη και αντιοξειδωτικές ουσίες όπως η βιταμίνη Ε. Αποτελούν μια από τις καλύτερες τροφές για να προστατεύσετε την καρδιά σας.  

• Αβοκάντο  

Το αβοκάντο, μια από τις δημοφιλέστερες τροφές τα τελευταία χρόνια, περιέχει μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, ίνες, βιταμίνη Α και E, τα οποία είναι όλα σημαντικά για την καλή υγεία της καρδιάς. Συμβάλλουν στην ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και στην αύξηση της καλής χοληστερόλης (HDL- χοληστερόλη).  

• Δημητριακά ολικής άλεσης και όσπρια  

Τα δημητριακά ολικής άλεσης και τα όσπρια αποτελούν εξαιρετικές πηγές φυτικών ινών. Οι φυτικές ίνες μπορούν να σας προσφέρουν πολλά οφέλη για την υγεία σας, μεταξύ των οποίων  να σας προστατεύσουν από τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακών νοσημάτων.  

• Πράσινα φυλλώδη λαχανικά  

Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά είναι από τα λαχανικά που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την υγεία της καρδιάς. Είναι πολύ καλή πηγή φυτικών ινών, βιταμίνης Κ και άλλων αντιοξειδωτικών ουσιών που συμβάλλουν στην μείωση της αρτηριακής πίεσης και στην καλή λειτουργία των αγγείων.  

• Ντομάτα 

Η ντομάτα, λόγω της περιεκτικότητάς της σε λυκοπένιο, είναι ιδιαίτερα σημαντική για να εξασφαλίσετε μια υγιή καρδιά. Τα οφέλη της ντομάτας στην υγεία της καρδιάς οφείλεται στην ισχυρή αντιοξειδωτική δράση του λυκοπενίου, το οποίο συμβάλλει στην εξουδετέρωση των επικίνδυνων ελευθέρων ριζών από το σώμα.    

• Σπόροι  

Οι σπόροι chia, ο λιναρόσπορος, ο ηλιόσπορος και άλλοι σπόροι πρέπει έχουν σημαντική θέση στη διατροφή σας, καθώς λόγω των ω-3 λιπαρών οξέων και των φυτικών ινών που περιέχουν, αποτελούν πολύ ωφέλιμες τροφές για μια υγιή καρδιά.   

• Σοκολάτα μαύρη 

Η μαύρη σοκολάτα, και συγκεκριμένα εκείνη που αποτελείται από τουλάχιστον 70% κακάο, μπορεί να έχει πολλά οφέλη για την καρδιά σας, λόγω της πλούσιας περιεκτικότητά της σε φλαβονοειδή. Όσο περισσότερο κακάο περιέχει μια σοκολάτα, τόσο μεγαλύτερη και η περιεκτικότητά της σε φλαβονοειδή.  

• Σκόρδο  

Το σκόρδο λόγω της περιεκτικότητάς του σε ωφέλιμες για την υγεία ουσίες μπορεί να συμβάλλει στην ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα,  συμβάλλοντας κατ’  επέκταση στην βελτίωση της υγείας της καρδιάς.  

• Φασόλια σόγιας edamame  

Τα φασόλια σόγιας edamame αποτελούν ένα προϊόν το οποίο χρησιμοποιείται συχνά στις Ασιατικές κουζίνες. Το edamame είναι πλούσιο σε ισοφλαβόνες, που αποτελεί έναν τύπο φλαβονοειδών, ο οποίος βοηθά στη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα, συμβάλλοντας έτσι στην καλή υγεία της καρδιάς   

• Πράσινο τσάι  

Το πράσινο τσάι, εκτός του ότι μπορεί να συμβάλλει στην επαρκή ενυδάτωσή σας, μπορεί να προστατεύσει και να βελτιώσει την υγεία της καρδιάς σας λόγω των αντιοξειδωτικών ουσιών που περιέχει (π.χ. πολυφαινόλες, κατεχίνες).  

Φρούτα που κάνουν καλό στην καρδιά 

• Φρούτα του δάσους όπως βατόμουρα, μούρα, φράουλες  

Χάρη στις αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχουν, και συγκεκριμένα στα φλαβονοειδή (π.χ. ανθοκυανίνες), έχουν την ικανότητα να βοηθούν στην εξουδετέρωση των επικίνδυνων ελευθέρων ριζών από το σώμα, συμβάλλοντας έτσι στην καλή λειτουργία της καρδιάς.  

• Μπανάνα  

Η μπανάνα αποτελεί μια εξαιρετική πηγή ινών, καλίου και αντιοξειδωτικών ουσιών, που συμβάλλουν στον καλύτερο έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και κατ’ επέκταση στην καλή λειτουργία της καρδιάς.   

• Εσπεριδοειδή φρούτα όπως το πορτοκάλι  

Η κατανάλωση φρούτων που είναι πλούσια σε βιταμίνη C, όπως είναι τα εσπεριδοειδή φρούτα, φαίνεται πως έχουν θετικές επιδράσεις σε διάφορους καρδιομεταβολικούς δείκτες (π.χ. μείωση επιπέδων χοληστερόλης) και συνολικά κάνουν πολύ καλό στην καρδιά.  

• Μήλο 

Η κατανάλωση μήλου, λόγω της περιεκτικότητάς του σε ίνες και φυτοχημικές ουσίες με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, μπορεί να συμβάλλει στον καλύτερο έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και του λιπιδαιμικού προφίλ και συνολικά στην καλή υγεία της καρδιάς.  

Διατροφή για καρδιακούς

Η διατροφή για τα άτομα που πάσχουν από καρδιαγγειακά νοσήματα χρειάζεται εξατομίκευση ανάλογα με την βελτίωση των επιμέρους καρδιομεταβολικών δεικτών, τους διατροφικούς στόχους και τις προτιμήσεις του κάθε ατόμου.  

Αρχικά, η συνολική ενεργειακή πρόσληψη θα πρέπει να προσαρμόζεται έτσι ώστε να διατηρήσετε ένα υγιές σωματικό βάρος και να αποφύγετε την πιθανότητα υπέρβαρου και παχυσαρκίας. Οι ενεργειακές σας ανάγκες εξαρτώνται από παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, το βάρος και το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας.  

Επομένως, στην περίπτωση που έχετε περιττά κιλά,  η σταδιακή απώλεια βάρους θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε καλύτερα πολλούς από τους παράγοντες κινδύνου που επιβαρύνουν την υγεία της καρδιάς.  

Για να αποφύγετε την πιθανότητα ενός δεύτερου καρδιαγγειακού επεισοδίου, η διατροφή σας θα πρέπει να είναι πλούσια σε ποικιλία φρούτων και λαχανικών, δημητριακών ολικής άλεσης, γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά, οσπρίων και ξηρών καρπών. Επίσης, θα πρέπει να προτιμάτε την κατανάλωση φυτικών ελαίων και κυρίως του ελαιολάδου, άπαχης πρωτεΐνης όπως τα πουλερικά, τα ψάρια και τα θαλασσινά και να αποφεύγετε την πρόσληψη των επεξεργασμένων προιόντων (π.χ. αλλαντικά), του αλατιού, της ζάχαρης και του οινοπνεύματος.  

Οι διεθνείς συστάσεις, εκτός από το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής, προτείνουν επίσης μεταξύ άλλων και το πρότυπο της δίαιτας DASH, ως μια δίαιτα που μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη στην υγεία της καρδιάς. Η δίαιτα DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) είναι το διατροφικό πρότυπο που έχει προταθεί κυρίως για την αντιμετώπιση της αυξημένης αρτηριακής πίεσης.  

Η δίαιτα DASH βασίζεται κυρίως σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης όπως τα φρούτα (4-5 μερίδες), τα λαχανικά (4-5 μερίδες), τα δημητριακά ολικής άλεσης (6-8 μερίδες), και τους ξηρούς καρπούς (4-5 μερίδες) αλλά και σε ζωικές τροφές όπως τα γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών (2-3 μερίδες), τα ψάρια και τα πουλερικά (2 ή και λιγότερες μερίδες). Η δίαιτα αυτή συστήνει, επίσης, την ελάττωση  του αλατιού, του κόκκινου κρέατος και των φαγητών ή ποτών με πρόσθετη ζάχαρη. 

Η δίαιτα DASH φαίνεται πως έχει καρδιοπροστατευτική δράση, καθώς περιορίζει σημαντικά τα «κακά» λιπαρά όπως  τα κορεσμένα και τρανς λιπαρά, και αυξάνει την πρόσληψη καλίου, μαγνησίου, ασβεστίου, πρωτεΐνης και φυτικών ινών.  

Η διατροφή για καρδιακή ανεπάρκεια εξατομικεύεται ανάλογα με το στάδιο που βρίσκεται ο κάθε ασθενής. Η διατροφή αυτή θα πρέπει είναι επαρκής και ισορροπημένη, ούτως ώστε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κατακράτησης υγρών, στη βελτίωση της διατροφικής κατάστασης ασθενών με καρδιακή καχεξία και στη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας σε ασθενείς με δύσπνοια. 

Η καρδιακή καχεξία, η οποία παρατηρείται στο 15% των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια, δηλώνει τον υποσιτισμό που παρατηρείται σε σοβαρή καρδιακή ασθένεια και χαρακτηρίζεται συνήθως από σημαντική απώλεια άλιπης μάζας σώματος. Η κακή διατροφή, η οποία χαρακτηρίζεται από μειωμένη ενεργειακή πρόσληψη– για παράδειγμα λόγω μειωμένης όρεξης- μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση της καρδιακής καχεξίας. 

Στο πρώτο στάδιο της καρδιακής ανεπάρκειας, η διατροφή είναι παρόμοια με αυτή που συστήνεται γενικά για τα άτομα με καρδιαγγειακά νοσήματα, λαμβάνοντας υπόψη τον περιορισμό του αλατιού αλλά και των συνολικών υγρών ανάλογα φυσικά με την κατακράτηση υγρών που παρατηρείται και τη φαρμακευτική αγωγή του κάθε ατόμου.  

Γενικότερα στους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια προτείνεται να αποφεύγουν την κατανάλωση τροφίμων που είναι πλούσια σε αλάτι αλλά και να μην προσθέτουν αλάτι στο φαγητό τους. Για τη βελτίωση της γεύσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά διάφορα μπαχαρικά, ξύδι ή χυμός λεμονιού.  

Η διατροφή για τα άτομα με μέτρια ή και πιο σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια, είναι ακόμα πιο περιορισμένη σε αλάτι και μπορεί επίσης να είναι αυξημένη σε πρωτεΐνη, ειδικά στην περίπτωση της καρδιακής καχεξίας. Επιπλέον, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην πρόσληψη καλίου, η οποία διαφοροποιείται και εξατομικεύεται ανάλογα με τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνεται (π.χ. διουρητικά).  

Τα άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει, επίσης, να περιορίσουν την πρόσληψη οινοπνεύματος (η πρόσληψη να μην ξεπερνά το ένα ποτό την ημέρα) ή ακόμα και να αποφεύγουν την κατανάλωση του, ειδικά στις περιπτώσεις επαγόμενης από αλκοόλ μυοκαρδιοπάθειας.  

Τέλος, η πρόσληψη καφέ, με τη διάγνωση της συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας, θα πρέπει να αποφεύγεται, καθώς μπορεί να προκληθεί αύξηση του καρδιακού ρυθμού και εμφάνιση αρρυθμιών.

Διατροφή μετά από bypass

Η διατροφή μετά από bypass, δηλαδή μετά από χειρουργείο ανοιχτής καρδιάς σε περιπτώσεις σοβαρής στεφανιαίας νόσου με σημαντικές στενώσεις σε κεντρικά σημεία των αγγείων της καρδιάς, θα πρέπει να είναι χαμηλή «κακά» λιπαρά όπως κορεσμένα και τρανς λιπαρά, και σε αλάτι . 

Επιπλέον, θα πρέπει να είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, οι οποίες μπορούν να προσληφθούν μέσω ποικιλίας φρούτων και λαχανικών, δημητριακών ολικής άλεσης και οσπρίων, καθώς και σε «καλά» λιπαρά όπως τα ω-3 απαραίτητα λιπαρά οξέα.  

Τα ω-3 λιπαρά οξέα βρίσκονται κυρίως στα λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομός, σαρδέλες, γαύρος κα) και θαλασσινά καθώς και στους ξηρούς καρπούς. Θα πρέπει να αποτελούν βασικό συστατικό της διατροφής σας καθώς παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην υγεία της καρδιάς.  

Τέλος, τα άτομα μετά από bypass θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση των τροφίμων πλούσιων σε αλάτι – όπως τα καπνιστά, τα παστά, τους ζωμούς λαχανικών ή κρεάτων, τα τουρσιά, τις σάλτσες ή ντρέσινκγ για σαλάτες, τα αλμυρά τυριά, τις ελιές, τα κονσερβοποιημένα λαχανικά, τους αλατισμένους ξηρούς καρπούς, το ψωμί, το βούτυρο ή η μαργαρίνη κα.-,  του επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος (π.χ. αλλαντικά, λουκάνικο, μπέικον), των φαγητών τύπου fast food, καθώς και των επεξεργασμένων και τυποποιημένων προϊόντων (π.χ. πατατάκια, γαριδάκια, μπισκότα, κέικ, κρουασάν).  

Πρακτικές συμβουλές όταν τρώτε εκτός σπιτιού

Συνήθως οι μερίδες των εστιατορίων είναι πολύ μεγαλύτερες από την ποσότητα που χρειάζεται ένας μέσος άνθρωπος, ενώ μελέτες έχουν δείξει ότι όσο πιο μεγάλη είναι η μερίδα που μας σερβίρεται, τόσο περισσότερο τείνουμε να τρώμε.  

Γι’ αυτό παρακάτω σας προτείνουμε μερικές πρακτικές συμβουλές για το τι θα πρέπει να προσέχετε όταν τρώτε έξω. Αυτή η στρατηγική θα ωφελήσει τόσο τη σιλουέτα όσο και την καρδιά σας:  

• Προσπαθήστε να μην παραγεμίζετε το πιάτο σας. 
• Προσπαθήστε να καταναλώνετε το μισό περιεχόμενο του πιάτου σας, εάν οι μερίδες είναι μεγάλες. 
• Δώστε έμφαση στα φρούτα και τα λαχανικά, που είναι τρόφιμα χαμηλής θερμιδικής αξίας και είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. 
• Καταναλώστε μικρότερες μερίδες από τρόφιμα που είναι πλούσια σε θερμίδες, αλάτι και ζάχαρη, όπως τα επεξεργασμένα τρόφιμα. 
• Ζητήστε να σας σερβίρουν τη σάλτσα (σως), το τυρί, το ελαιόλαδο ή οποιοδήποτε άλλο συνοδευτικό ξεχωριστά στο πλάι ώστε να μπορέσετε να ελέγξετε την ποσότητα που θα βάλετε στο πιάτο σας. 

• Προσπαθήστε να τρώτε αργά.  

Απευθυνθείτε στο πρότυπο διαιτολογικό κέντρο Food for Health και στους ειδικούς για να σχεδιάσετε μαζί μία καρδιοπροστατευτική διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά που θα αποτελέσει ασπίδα πρόληψης και αντιμετώπισης και των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Βιβλιογραφία

1. Widmer R, Flammer A, Lerman L, Lerman A. The Mediterranean Diet, its components, and cardiovascular disease. The American Journal of Medicine 2015 128(3):229-238. 
2. Roth GA, Johnson C, Abajobir A, Abd‐Allah F, Abera SF, Abyu G, et al. Global, regional, and national burden of cardiovascular diseases for 10 causes, 1990 to 2015. Journal of the American College of Cardiology 2017 70(1):1‐25. 
3. World Health Organization. Cardiovascular diseases (CVDs). Fact sheet. June 2021. Accessed September 29, 2021. 
4. Drouet L. Atherothrombosis as a Systemic Disease. Cerebrovascular Diseases 2002 13(suppl 1):1-6.  
5. Visseren FLJ, Mach F, Smulders YM, Carballo D, Koskinas KC, Bäck M et al. ESC Scientific Document Group. 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: Developed by the Task Force for cardiovascular disease prevention in clinical practice with representatives of the European Society of Cardiology and 12 medical societies with the special contribution of the European Association of Preventive Cardiology (EAPC). European Heart Journal 2021 34(7):3227-3337. 
6. Damjanov I, Chansky M. Pathophysiology. Philadelphia: Saunders/Elsevier 2009. 
7. Mozaffarian D. Dietary and policy priorities for cardiovascular disease, diabetes, and obesity: a comprehensive review. Circulation 2016 133(2):187-225.