Νιασίνη - Βιταμίνη Β3

Η βιταμίνη Β3 ή αλλιώς νιασίνη, είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη, η οποία ανήκει στο σύμπλεγμα των βιταμινών Β.

Συναντάται σε δύο δραστικές μορφές: το νικοτιναμίδιο και το νικοτινικό οξύ.

Όπως όλες οι υπόλοιπες υδατοδιαλυτές βιταμίνες, η νιασίνη απορροφάται από το γαστρεντερικό σύστημα, μεταφέρεται στην κυκλοφορία του αίματος και η περίσσεια ποσότητα απεκκρίνεται μέσω των ούρων. Δεδομένου ότι ο οργανισμός δεν μπορεί να αποθηκεύσει την πλεονάζουσα ποσότητα νιασίνης για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα πρέπει να την προσλαμβάνει καθημερινά μέσω της διατροφής του.

Ο ανθρώπινος οργανισμός έχει τη δυνατότητα να συνθέσει μικρές ποσότητες νιασίνης στο ήπαρ, χρησιμοποιώντας το αμινοξύ τρυπτοφάνη. Βέβαια, η καθημερινή πρόσληψη της νιασίνης μέσω της διατροφής είναι απαραίτητη για να διατηρηθούν τα φυσιολογικά της επίπεδα.

Η νιασίνη βρίσκεται σε:

• Τρόφιμα

• Συμπληρώματα διατροφής. Βρίσκεται είτε μεμονωμένη είτε σε συνδυασμό με άλλα θρεπτικά συστατικά.

Βασικός ρόλος της βιταμίνης Β3 είναι:¹

• Συμβάλλει στην παραγωγή ενέργειας από τη διάσπαση των μακροθρεπτικών συστατικών της διατροφής και στην σύνθεση σημαντικών βιομορίων. Η νιασίνη βρίσκεται στον οργανισμό με τη μορφή δύο συνενζύμων, νικοτινάμιδο-αδένινο δινουκλεοτίδιο (NAD+) και φώσφο-νικοτινάμιδο-αδένινο δινουκλεοτίδιο (NADP+), που είναι και οι ενεργές της μορφές. Η δράση πολλών ενζύμων εξαρτάται από αυτά τα συνένζυμα, καθιστώντας τα εξαιρετικά απαραίτητα συστατικά για τις διάφορες μεταβολικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα καθημερινά μέσα στο σώμα μας για τη διάσπαση των υδατανθράκων και λιπαρών οξέων προς παραγωγή ενέργειας αλλά και για τις διάφορες βιοσυνθετικές διαδικασίες, όπως σύνθεση λιπαρών οξέων, χοληστερίνης, στεροειδών ορμονών κ.α.

• Συμβάλλει στην καλή υγεία του δέρματος.

• Συμβάλλει στην αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού.

• Εμφανίζει υπολιπιδαιμική δράση. Η νιασίνη είναι διαθέσιμη και ως συνταγογραφούμενο φάρμακο. Για πάνω από 40 χρόνια, η νιασίνη χορηγούνταν σε ασθενείς με διαταραγμένο λιπιδαιμικό προφίλ, που αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπως στεφανιαία νόσο, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα του μυοκαρδίου κ.α.

Τα συμπληρώματα νιασίνης, που περιέχουν συνήθως υψηλές δόσεις νιασίνης της τάξης των 1000-2000 mg, φαίνεται ότι μειώνουν τα επίπεδα της «κακής» χοληστερίνης (LDL-C) και των τριγλυκεριδίων ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν τα επίπεδα της «καλής» χοληστερίνης (HDL-C). Ωστόσο, υψηλή δόση της βιταμίνης αυτής οδηγεί συνήθως σε ανεπιθύμητα συμπτώματα, κατά βάση γαστρεντερικές διαταραχές, με αποτέλεσμα η συμμόρφωση των ασθενών στη λήψη της να ήταν μικρή.

Ωστόσο, αρκετές κλινικές μελέτες που ακολούθησαν έδειξαν ότι η συμπληρωματική χορήγηση νιασίνης δεν συνδέεται με μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα ή θανάτου από όλα τα αίτια ενώ ταυτόχρονα σχετίζεται με εμφάνιση ανεπιθύμητων συμπτωμάτων.²

Η λήψη οποιουδήποτε συμπληρώματος νιασίνης θα πρέπει να γίνεται πάντα υπό την καθοδήγηση του θεράποντα γιατρού, που είναι ο πλέον αρμόδιος για να αξιολογήσει τα οφέλη και τους κινδύνους από την κατανάλωση του.

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA) συστήνει για όλες τις ηλικιακές ομάδες (≥7 μηνών):³

“Την πρόσληψη 6,7 mg νιασίνης/1000 θερμίδες (Kcal)”

Η νιασίνη συναντάται σε διάφορα τρόφιμα. Πολλά τρόφιμα ζωικής προέλευσης- κρέας, ψάρι, πουλερικά- παρέχουν 5-10 mg/μερίδα νιασίνη, κυρίως με την ενεργή μορφή της (NAD, NADP). Τρόφιμα φυτικής προέλευσης -όσπρια, ξηροί καρποί, δημητριακά ολικής άλεσης- αποδίδουν 2-5mg νιασίνης/μερίδα, κυρίως με τη μορφή του νικοτινικού οξέος.

Υπάρχουν βέβαια και στο εμπόριο αρκετά τρόφιμα που εμπλουτίζονται με ποσότητες νιασίνης, όπως δημητριακά πρωινού, ψωμί, βρεφικές φόρμουλες κ.α.

Επίσης, τρόφιμα που είναι πλούσια σε τρυπτοφάνη -γάλα, γιαούρτι, αυγά, κρέας- μπορούν να αποτελέσουν μία καλή πηγή νιασίνης, καθώς αυτό το αμινοξύ μπορεί να μετατραπεί σε νιασίνη στο ήπαρ.

Τρόφιμα που είναι καλές πηγές νιασίνης είναι:

1. κρέας
2. κοτόπουλο
3. ψάρι
4. δημητριακά ολικής άλεσης
5. ξηροί καρποί
6. όσπρια

Η σοβαρή ανεπάρκεια νιασίνης οδηγεί σε μια ασθένεια που ονομάζεται πελάγρα και εκδηλώνεται με:

• Τραχύ δέρμα που γίνεται κόκκινο ή καφέ στον ήλιο
• Εμετός
• Δυσκοιλιότητα ή διάρροια
• Κατάθλιψη
• Πονοκέφαλοι
• Υψηλή κούραση
• Επιθετική, παρανοϊκή ή αυτοκτονική συμπεριφορά
• Ψευδαισθήσεις
• Απάθεια κ.α.

Η έλλειψη της βιταμίνης Β3 είναι αρκετά σπάνια στις ανεπτυγμένες χώρες. Μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, ιδίως αν περιλαμβάνει τα προϊόντα που αναφέρθηκαν παραπάνω, μπορεί να εξασφαλίσει στον οργανισμό την ποσότητα νιασίνης που χρειάζεται καθημερινά.

Ωστόσο, ορισμένες ομάδες του πληθυσμού είναι επιρρεπείς στην έλλειψη της συγκεκριμένης βιταμίνης. Τέτοιες ομάδες είναι:

• Άτομα με αυξημένο κίνδυνο δυσθρεψίας (malnutrition). Ως δυσθρεψία ορίζεται η διατροφική κατάσταση στην οποία μία ανεπάρκεια ενέργειας, πρωτεΐνης και άλλων θρεπτικών συστατικών προκαλεί μετρούμενα ανεπιθύμητα αποτελέσματα σε ιστούς, στη σωματική κατάσταση και λειτουργία και έχει κλινική έκβαση.
  Για παράδειγμα, άτομα με ανορεξία, φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, κίρρωση του ήπατος, HIV/AIDS μπορούν να εμφανίσουν δυσθρεψία και ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών, όπως βιταμίνης Β3.
• Άτομα με μειωμένα επιπέδα βιταμίνης Β2, Β6 και/ή σιδήρου. Τα άτομα με ανεπάρκεια αυτών των θρεπτικών συστατικών δεν μπορούν να μετατρέψουν το αμινοξύ τρυπτοφάνη προς νιασίνη, καθώς οι λειτουργία των ενζύμων που συμμετέχουν σε αυτή τη μεταβολική διαδικασία εξαρτάται από αυτά τα θρεπτικά συστατικά.
• Άτομα με νόσο Hartnup. Η νόσος Hartnup, που επίσης αναφέρεται ως διαταραχή Hartnup, είναι μία κληρονομική μεταβολική διαταραχή, που καθιστά δύσκολη την απορρόφηση συγκεκριμένων αμινοξέων από το έντερο και την επαναπορρόφησή τους από τους νεφρούς, όπως το αμινοξύ τρυπτοφάνη.

Δεν έχουν αναφερθεί ανεπιθύμητες ενέργειες από την κατανάλωση φυσικής νιασίνης σε τρόφιμα.

Ωστόσο η παρατεταμένη και υπερβολική λήψη μέσω συμπληρωμάτων οδηγεί σε:

• Έξαψη
• Ερυθρότητα στο δέρμα και κνησμό
• Γαστρεντερικές διαταραχές
• Υπόταση
• Πονοκέφαλο
• Θολή όραση

Η μέγιστη ανεκτή ημερήσια δόση (Tolerable Upper Intake Level, UL) έχει τεθεί για το νικοτινικό οξύ στα 10 mg/ημέρα και για το νικοτιναμίδιο στα 900 mg/ημέρα

Η νιασίνη ή αλλιώς Β3 είναι μία υδατοδιαλυτή βιταμίνη, απαραίτητη για τις διάφορες μεταβολικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα καθημερινά στον οργανισμό μας.

Βρίσκεται σε δύο μορφές: νικοτιναμίδιο και νικοτινικό οξύ.

Η βιταμίνη Β3 συναντάται σε μία ποικιλία τροφίμων, ζωικής και φυτικής προέλευσης. Βέβαια, τα ζωικά τρόφιμα, σε αντίθεση με τα φυτικά, περιέχουν υψηλότερες ποσότητες νιασίνης, η οποία βρίσκεται στην ενεργή της μορφή.

Η ανεπάρκεια νιασίνης είναι σπάνια στις ανεπτυγμένες χώρες, ωστόσο υπάρχουν κάποιες ομάδες του πληθυσμού που μπορεί να εμφανίσουν μειωμένα επίπεδα νιασίνης, μεταξύ άλλων άτομα με δυσθρεψία, με μειωμένα επίπεδα βιταμινών Β2, Β6 και/ή σιδήρου ή άτομα με νόσο Hartnup.

Η ανεπάρκεια σε νιασίνη μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση πελάγρας, που πρόκειται για νόσο που έχει δερματικά, γαστρεντερικά και νευρολογικά συμπτώματα.

1. National Institutes of Health. Niacin. Available at: https://ods.od.nih.gov/factsheets/Niacin-HealthProfessional/. (Accessed at March 2023).
2. Garg A, Sharma A, Krishnamoorthy P, Garg J, Virmani D, Sharma T, Stefanini G, Kostis J. Role of niacin in current clinical practice: a systematic review. Am J Med 2017 130(2):173-187. doi: 10.1016/j.amjmed.2016.07.038.
3. EFSA. Scientific opinion on dietary reference values for niacin. EFSA Journal 2014;12(7):3759. Doi 10.2903/j.efsa.2014.3759