Παντοθενικό οξύ - Βιταμίνη Β5

Η βιταμίνη Β5 ή αλλιώς γνωστή και ως παντοθενικό οξύ αποτελεί ένα απαραίτητο στοιχείο της διατροφής. Η λέξη παντοθενικό οξύ προέρχεται από την Ελληνική γλώσσα και τη λέξη «πάντοθεν» που σημαίνει παντού, λόγω της αφθονίας της βιταμίνης στα τρόφιμα.

Ανήκει στην κατηγορία των υδατοδιαλυτών βιταμινών, δηλαδή έχει την ικανότητα να διαλύεται στο νερό και να απεκκρίνεται από τον οργανισμό μέσω των ούρων. Δεδομένου ότι ο οργανισμός δεν μπορεί να αποθηκεύσει μεγάλες ποσότητες αυτής της βιταμίνης μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να την προσλαμβάνει καθημερινά μέσω της διατροφής του.

Η εντερική μας μικροχλωρίδα είναι γνωστό ότι παράγει κάποιες ποσότητες παντοθενικού οξέος, ωστόσο δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως σε ποιο βαθμό αυτό απορροφάται από το παχύ έντερο.

Η βιταμίνη Β5 συναντάται σε:

• Τρόφιμα

• Συμπληρώματα διατροφής. Βρίσκεται είτε μεμονωμένη είτε σε συνδυασμό με άλλα θρεπτικά συστατικά.

Βασικός ρόλος της βιταμίνης Β5 είναι:¹

1. Συμβάλλει στο μεταβολισμό των μακροθρεπτικών συστατικών της τροφής. Συγκεκριμένα, το παντοθενικό οξύ αποτελεί απαραίτητο συστατικό του συνενζύμου Α (CoA), συστατικό που ενισχύει τη δράση των ενζύμων που συνθέτουν και διασπούν τα λιπαρά οξέα.
   
   Συγκεκριμένα, τα λιπαρά που προσλαμβάνουμε μέσω της διατροφής μας απαιτούν το συνένζυμο Α προκειμένου να διασπαστούν και να οξειδωθούν, καθώς τα λιπαρά προκειμένου να αποικοδομηθούν, θα πρέπει πρώτα να ενεργοποιηθούν.
   
   Το συνένζυμο Α παίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την αντίδραση ενεργοποίησης, καθώς χωρίς αυτό τα λιπαρά δεν θα μπορούσαν να μεταφερθούν εντός των μιτοχονδρίων, όπου πραγματοποιείται η οξείδωσή τους προς παραγωγή ενέργειας.
   
   Επίσης, το παντοθενικό αποτελεί απαραίτητο συστατικό της ακυλ-μεταφορικής πρωτεΐνης (ACP), απαραίτητη για την βιοσύνθεση λιπαρών οξέων.
2. Ίσως εμφανίζει υπολιπιδαιμική δράση. Δεδομένου του ρόλου του παντοθενικού οξέος στην σύνθεση των τριγλυκεριδίων και στο μεταβολισμό των λιποπρωτεϊνών, οι ερευνητές θεώρησαν ότι η συμπληρωματική χορήγηση παντοθενικού οξέος ενδεχομένως να λειτουργεί ευεργετικά στην αντιμετώπιση της υπερλιπιδαιμίας, κατάσταση που χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα ολικής χοληστερίνης (TC), «κακής» χοληστερίνης (LDL-C) και/ή τριγλυκεριδίων στο αίμα. ²
   
   Μερικές μικρές κλινικές μελέτες έδειξαν ότι όντως η συμπληρωματική χορήγηση παντοθενικού οξέος εμφανίζει υπολιπιδαιμική δράση. Ωστόσο, η έρευνα σε αυτόν τον τομέα είναι περιορισμένη και για αυτό τα μέχρι στιγμής δεδομένα δεν μας επιτρέπουν την διεξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων για την επίδραση του συμπληρώματος παντοθενικού οξέος σε άτομα με διαταραγμένο λιπιδαιμικό προφίλ.
3. Καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος. Η βιταμίνη Β5 είναι υπεύθυνη για τη ορθή και καλή λειτουργία των νεύρων, καθώς είναι απαραίτητη για τη δημιουργία ενός σημαντικού μορίου, της ακετυλοχολίνης.
   
   Η ακετυλοχολίνη είναι ένας διεγερτικός νευροδιαβιβαστής που παίζει σημαντικό ρόλο στη λειτουργία των μυών και του εγκεφάλου. Η ακετυλοχολίνη είναι σημαντική για το σώμα καθώς συμβάλλει σε πολλές σημαντικές λειτουργίες. Η ακετυλοχολίνη εντοπίζεται σε όλους του κινητικούς νευρώνες και διεγείρει την σύσπαση των μυών. Από την κίνηση του στομάχου και της καρδιάς μέχρι τις κινήσεις των ματιών, όλες οι κινήσεις του σώματος γίνονται μέσω της ακετυλοχολίνης. Οι ανισορροπίες στα επίπεδα της ακετυλοχολίνης συνδέονται με νοσήματα όπως το Parkinson και η άνοια (Alzheimer).

Η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA) συστήνει τις εξής ημερήσιες προσλήψεις για τη βιταμίνη Β5: ¹

Η βιταμίνη αυτή συναντάται σε οποιοδήποτε τρόφιμο ζωικής ή φυτικής προέλευσης σε μικρότερες ή μεγαλύτερες ποσότητες.

Εξού και η ονομασία της που προέρχεται από την Ελληνική λέξη «πάντοθεν» που σημαίνει παντού, λόγω της αφθονία της στα τρόφιμα.

Πλούσιες πηγές παντοθενικού οξέος θεωρούνται:

1. Κρέας
2. Αυγό
3. Δημητριακά ολικής άλεσης
4. Ξηροί καρποί
5. Λαχανικά

Στον πίνακα παρακάτω παρουσιάζονται ορισμένα τρόφιμα και η ποσότητα της βιταμίνης Β5 που περιέχουν.

Η ανεπάρκεια βιταμίνης Β5 είναι σπάνια και συνήθως παρατηρείται σε άτομα με σοβαρή δυσθρεψία. Συμπτώματα που συναντώνται είναι:³

• Eυερεθιστότητα
• Κόπωση
• Διαταραχές του ύπνου
• Ναυτία
• Έμετος
• Κοιλιακές κράμπες
• Μουδιάσματα
• Παραισθησίες κ.α.

Όπως αναφέραμε παραπάνω, το παντοθενικό οξύ βρίσκεται σε μία μεγάλη ποικιλία τροφίμων, οπότε η εμφάνιση ανεπάρκειας της βιταμίνης Β5 είναι αρκετά σπάνια.

Μία ομάδα του πληθυσμού που μπορεί να εμφανίσει ανεπάρκεια της βιταμίνης Β5, είναι άτομα μετάλλαξη στο γονίδιο PANK II, που κωδικοποιεί το ένζυμο παντοθενική κινάση 2.

Αυτό είναι απαραίτητο για τη μετατροπή του παντοθενικού οξέος σε συνένζυμο Α.

Δεν έχουν καταγραφεί περιστατικά τοξικότητας.

Δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα ώστε να τεθεί ένα όριο μέγιστης ανεκτής ημερήσιας πρόσληψης (UL, Upper Tolerable Intake Levels).

Το παντοθενικό οξύ ή αλλιώς βιταμίνη Β5 είναι απαραίτητο για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού μας.

Η βιταμίνη Β5 ανήκει στην οικογένεια των υδατοδιαλυτών βιταμινών, επομένως ο οργανισμός θα πρέπει να εφοδιάζεται καθημερινά με επαρκείς ποσότητες αυτής της βιταμίνης μέσω της διατροφής του.

Η βιταμίνη αυτή βρίσκεται σε μία αφθονία τροφίμων, είτε ζωικής είτε φυτικής προέλευσης, και για αυτό σπάνια συναντάται στον υγιή πληθυσμό ανεπάρκεια της βιταμίνης Β5.

Ωστόσο, σε περιπτώσεις πολύ χαμηλής διαιτητικής πρόσληψης παντοθενικού οξέος, κάτι εξαιρετικά σπάνιο, λόγω διαταραχών του μεταβολισμού εμφανίζονται συμπτώματα, όπως εξάντληση, ευερεθιστότητα, κόπωση, κεφαλαλγία κ.α., και λόγω της μειωμένης σύνθεσης της ακετυλοχολίνης εμφανίζονται νευρολογικά συμπτώματα, όπως παραισθησίες, κράμπες κ.α.

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να απευθυνθείτε στο/την επαγγελματία υγείας προτού αποφασίσετε να λάβετε ένα συμπλήρωμα διατροφής.

1. Scientific Opinion on Dietary Reference Values for pantothenic acid. EFSA Journal 2014;12(2):3581. Doi: 10.2903/j.efsa.2014.3581
2. Chen YQ, Zhao SP, Zhao YH. Efficacy and tolerability of coenzyme A vs pantethine for the treatment of patients with hyperlipidemia: A randomized, double-blind, multicenter study. Journal of clinical lipidology. 2015 9(5):692-7.
3. Pantothenic acid. Available at: https://ods.od.nih.gov/factsheets/PantothenicAcid-HealthProfessional/#en1. (Accessed at March 2023).