Πώς ο χρόνος μπροστά στην οθόνη επηρεάζει τις διατροφικές συνήθειες και την υγεία των παιδιών μας

Η τεχνολογία έχει μεταμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, εργαζόμαστε και αλληλοεπιδρούμε.

Παρόλο που έχει φέρει αμέτρητα οφέλη, η αυξημένη χρήση οθονών από παιδιά και έφηβους έχει και αρνητικές επιπτώσεις στις διατροφικές συνήθειες τους, και κατ΄ επέκταση στην υγεία τους.

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιάτρων συστήνει τα εξής:

• Για παιδιά κάτω των 2 ετών συστήνεται η μηδενική έκθεση σε οθόνες (π.χ. τηλεόραση).

• Για νήπια (ηλικίας 2-5 ετών) συστήνεται ο περιορισμός της χρήσης οθόνης στη 1 ώρα ημερησίως, και μόνο αν πρόκειται για προγράμματα υψηλής εκπαιδευτικής ποιότητας με την παρουσία των γονέων να κρίνεται ως απαραίτητη.

• Για παιδιά ηλικίας >6 ετών συστήνεται να τοποθετούνται σταθερά όρια στο χρόνο που αφιερώνει το παιδί μπροστά από την οθόνη και να βεβαιωνόμαστε ότι τα ψηφιακά μέσα δεν αντικαθιστούν τον ποιοτικό ύπνο, την σωματική δραστηριότητα και άλλες συνήθειες, που είναι απαραίτητες για την υγεία.

Είναι σαφές ότι η κατανόηση και η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών και τη βελτίωση της υγείας των νεότερων γενεών.

Στο παρόν άρθρο, θα εξετάσουμε τις διάφορες πτυχές της επίδρασης των οθονών στις διατροφικές συνήθειες των παιδιών και των εφήβων, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών μηχανισμών που επηρεάζουν τη σχέση αυτή.

Θα προτείνουμε επίσης συμβουλές που οι γονείς μπορούν να ακολουθήσουν για να περιορίσουν τον χρόνο που περνούν τα παιδιά στην οθόνη και να βελτιώσουν τη διατροφή τους, λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική επίδραση της τεχνολογίας στην καθημερινή ζωή.

Ο καθιστικός χρόνος αυξάνεται όταν τα παιδιά και οι έφηβοι περνούν περισσότερο χρόνο μπροστά στις οθόνες, και αυτό μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη φυσική τους δραστηριότητα.

Έρευνες έχουν δείξει ότι η παιδική ηλικία είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη υγιών συνηθειών, και η επιλογή ενός δραστήριου τρόπου ζωής μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα οφέλη για την υγεία. ¹ Ωστόσο, η αυξημένη έκθεση σε οθόνες μπορεί να μειώσει τον χρόνο που αφιερώνουν τα παιδιά σε φυσική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο κίνδυνος για παχυσαρκία, καρδιαγγειακές παθήσεις και άλλες χρόνιες παθήσεις.

Επιπλέον, η αυξημένη χρήση της οθόνης μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα ενέργειας του παιδιού και τη διάθεση του για φυσική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να καταλήγει να αντικαθιστά τις υπαίθριες δραστηριότητες με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, που δεν απαιτούν καθόλου κίνηση.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί έχουν έναν κρίσιμο ρόλο στη μείωση του καθιστικού χρόνου των παιδιών και των εφήβων, προωθώντας τη συμμετοχή σε ενεργές δραστηριότητες και παρέχοντας ευκαιρίες για υγιή ψυχαγωγία εκτός οθονών. ²

Η χρήση οθονών μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα της διατροφής των παιδιών και των εφήβων, καθώς αρκετές έρευνες έχουν αναφέρει ότι ο αυξημένος χρόνος χρήσης της οθόνης συνδέεται με:³

• Αυξημένη κατανάλωση επεξεργασμένων, χαμηλής διατροφικής αξίας τροφίμων

• Μειωμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών

Συγχρονική μελέτη που συμπεριέλαβε 177,091 παιδιά, ηλικίας 8-17 ετών έδειξε ότι όσο αυξάνεται ο χρόνος που αφιερώνουν τα παιδιά στις οθόνες, τόσο αυξάνονται και οι πιθανότητες να έχουν ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες (π.χ. παράλειψη πρωινού) και παράλληλα μειώνονται οι πιθανότητες να έχουν υγιεινές διατροφικές συνήθειες (π.χ. τακτική κατανάλωση ψαριού). ⁴

Συγκεκριμένα, για τα αγόρια του δείγματος φάνηκε ότι εκείνα που αφιέρωναν περισσότερες από 4 ώρες/ημέρα μπροστά από την οθόνη σε σύγκριση με εκείνα που αφιέρωναν λιγότερες από 2 ώρες/ημέρα είχαν:

• Διπλάσια πιθανότητα να παραλείπουν το πρωινό

• Τριπλάσια πιθανότητα να καταναλώνουν γεύματα τύπου “fast food” πάνω από 1 φορά/εβδομάδα

• Τετραπλάσια πιθανότητα να καταναλώνουν αρκετά γλυκά μέσα στη διάρκεια της ημέρας

• Μικρότερη πιθανότητα κατά 17% να καταναλώνουν λαχανικά πάνω από 1 μερίδα/ημέρα

• Μικρότερη πιθανότητα κατά 42% να καταναλώνουν τακτικά ψάρι, τουλάχιστον 2-3 μερίδες/εβδομάδα

• Μικρότερη πιθανότητα κατά 43% να καταναλώνουν όσπρια, τουλάχιστον 1 μερίδα/εβδομάδα

Για τα κορίτσια του δείγματος τα δεδομένα επίσης δεν ήταν ενθαρρυντικά, καθώς τα κορίτσια με χρόνο έκθεσης σε οθόνη πάνω από 4 ώρες/ημέρα σε σύγκριση με εκείνα που είχαν χρόνο έκθεσης σε οθόνη λιγότερο από 2 ώρες/ημέρα εμφάνιζαν:

• Διπλάσια πιθανότητα να παραλείπουν το πρωινό

• Τετραπλάσια πιθανότητα να καταναλώνουν γεύματα τύπου “fast food” πάνω από 1 φορά/εβδομάδα

• Πενταπλάσια πιθανότητα να καταναλώνουν αρκετά γλυκά μέσα στη διάρκεια της ημέρας

• Μικρότερη πιθανότητα κατά 17% να καταναλώνουν λαχανικά πάνω από 1 μερίδα/ημέρα

• Μικρότερη πιθανότητα κατά 49% να καταναλώνουν τακτικά ψάρι, τουλάχιστον 2-3 μερίδες/εβδομάδα

• Μικρότερη πιθανότητα κατά 41% να καταναλώνουν όσπρια, τουλάχιστον 1 μερίδα/εβδομάδα

Οι πιθανοί μηχανισμοί που ενδεχομένως συνδέουν τη χρήση της οθόνης με την κακής ποιότητας διατροφή είναι:

• Επαναλαμβανόμενη έκθεση σε τρόφιμα χαμηλής θρεπτικής αξίας. Η πολύωρη χρήση οθονών μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη διατροφική συμπεριφορά των παιδιών και εφήβων καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά βομβαρδίζουν τα παιδιά με διαφημίσεις τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες, λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι. Η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε αυτά τα τρόφιμα καθοδηγεί, εν μέρει, και τις διατροφικές του επιλογές και συνήθειες.

• Μειωμένη προσοχή στα σήματα πείνας και κορεσμού. Η παρουσία οθονών κατά τη διάρκεια των γευμάτων αποσπά σημαντικά την προσοχή του παιδιού με αποτέλεσμα να μην δίνει την απαιτούμενη προσοχή στην απόλαυση του γεύματος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταλήγει να προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες λόγω της μειωμένης ικανότητας να αυτορρυθμίζει την πρόσληψη τροφής, «ακούγοντας» τα φυσικά σήματα πείνας και κορεσμού.

Η παρατεταμένη έκθεση σε οθόνες και η αύξηση του καθιστικού χρόνου έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και άλλων χρόνιων παθήσεων σε παιδιά και εφήβους.

Μια πρόσφατη μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε περισσότερα από 2000 παιδιά και εφήβους σε διάφορες χώρες ανέφερε ότι ο επιπολασμός του υπέρβαρου και της παχυσαρκίας αυξανόταν καθώς αυξάνεται ο χρόνος χρήσης των οθονών. ⁵

Οι μηχανισμοί που συνδέουν τη χρήση της οθόνης, και κατ΄ επέκταση του αυξημένου καθιστικού χρόνου, με τον κίνδυνο για χρόνιες παθήσεις περιλαμβάνουν τη μείωση της φυσικής δραστηριότητας, την υποβάθμιση της ποιότητας της διατροφής και την αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη.

Δείτε 10 συμβουλές για να μειώσετε τη χρήση των οθονών σε παιδιά και εφήβους:

1. Θέστε χρονικά όρια. Καθορίστε ένα πρόγραμμα χρήσης οθόνης για τα παιδιά σας, περιλαμβάνοντας πόσο χρόνο μπορούν να περάσουν καθημερινά μπροστά από τηλεόραση, υπολογιστή, τάμπλετ ή κινητό τηλέφωνο. Αυτό θα βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν καλές συνήθειες και να αποφεύγουν την υπερβολική χρήση τεχνολογίας.

2. Επιδιώξτε να φάτε όλοι μαζί και χωρίς οθόνες. Δημιουργήστε μια ζεστή ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια των γευμάτων, καλώντας όλα τα μέλη της οικογένειας να τρώνε μαζί και να αφήσουν τις οθόνες εκτός τραπεζιού. Αυτό θα βοηθήσει τα παιδιά να επικεντρωθούν στο φαγητό και να απολαύσουν ποιοτικό χρόνο με την οικογένεια.

3. Μάθετε στα παιδιά σας να τρώνε υγιεινά και να συμμετέχουν στην προετοιμασία γευμάτων. Διδάξτε τα παιδιά σας τη σημασία της υγιεινής διατροφής και καλέστε τα να συμμετέχουν στην προετοιμασία των γευμάτων. Αυτό θα τα βοηθήσει να αναπτύξουν καλές διατροφικές συνήθειες και να κατανοήσουν τη σχέση μεταξύ της διατροφής και υγείας.

4. Προωθήστε τη φυσική δραστηριότητα, ειδικά σε υπαίθριους χώρους. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες, όπως περπάτημα, ποδήλατο, παιχνίδια στο πάρκο, ποδόσφαιρο, κολύμβηση ή χορό, που μπορεί να τους βοηθήσουν να απομακρυνθούν από τις οθόνες και να αποκτήσουν καλύτερη φυσική κατάσταση.

5. Απενεργοποιήστε τις ειδοποιήσεις στα κινητά τηλέφωνα και τα τάμπλετ. Αυτό θα βοηθήσει τα παιδιά σας να μην αποσπούν συνεχώς την προσοχή τους και να επικεντρωθούν σε άλλες δραστηριότητες.

6. Ορίστε περιόδους "χωρίς οθόνη". Ορίστε περιόδους κατά τη διάρκεια της ημέρας όπου δεν θα επιτρέπεται η χρήση οθονών, όπως κατά το δείπνο ή λίγο πριν τον ύπνο, για να προωθήσετε την αλληλεπίδραση και την ανάπτυξη υγιών συνηθειών.

7. Ενθαρρύνετε τη χρήση τεχνολογίας για εκμάθηση και κοινωνικοποίηση. Μάθετε στα παιδιά σας πώς να χρησιμοποιούν την τεχνολογία με υπεύθυνο τρόπο και να εκμεταλλεύονται τα θετικά της, όπως η εκπαίδευση και η κοινωνικοποίηση, αποφεύγοντας τη χρήση της για απλή ψυχαγωγία.

8. Εφαρμόστε την τεχνική της "παρακολούθησης". Μάθετε στα παιδιά σας να παρακολουθούν τον χρόνο που περνούν μπροστά στις οθόνες και να αναγνωρίζουν πότε χρειάζονται διάλειμμα.

9. Εκπαιδεύστε τα παιδιά σχετικά με τις επιπτώσεις του χρόνου οθόνης στη διατροφή και την υγεία. Διδάξτε τα παιδιά σας για τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις του χρόνου οθόνης στη διατροφή και τη γενικότερη υγεία τους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη σχέση μεταξύ της χρήσης οθόνης και του αυξημένου σωματικού βάρους, διαταραχές του ύπνου και των γνωστικών λειτουργειών, όπως είναι η προσοχή και η συγκέντρωση. Καθώς τα παιδιά ενημερώνονται για τις συνέπειες των επιλογών τους, είναι πιθανότερο να λάβουν πιο υπεύθυνες αποφάσεις σχετικά με τη χρήση οθόνης.

10. Είναι σημαντικό να είστε παράδειγμα. Ως γονείς, προσπαθήστε να περιορίσετε τον δικό σας χρόνο οθόνης και να προωθήσετε υγιεινές συνήθειες, όπως η διατροφή, η άσκηση και η κοινωνικοποίηση, προκειμένου τα παιδιά να μιμούνται τη συμπεριφορά σας.

Με την εφαρμογή αυτών των βημάτων και την προώθηση υγιών συνηθειών, μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά σας να μειώσουν τον χρόνο που περνούν μπροστά στις οθόνες και να αναπτύξουν έναν πιο υγιεινό και ισορροπημένο τρόπο ζωής.

Κλείστε τις οθόνες και ανοίξτε την καρδιά σας. Το παιχνίδι και ο διάλογος είναι τα πιο αληθινά και σημαντικά δώρα που μπορείτε να δώσετε στο παιδί σας.

Συνολικά, η χρήση οθονών έχει σημαντική επίδραση στη διατροφή των παιδιών και των εφήβων, επηρεάζοντας την ποιότητα των τροφών που καταναλώνουν και αυξάνοντας τον κίνδυνο για παχυσαρκία, διαβήτη και άλλες χρόνιες παθήσεις.

Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε υγιείς συνήθειες και να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποκτήσουν μια ισορροπημένη σχέση με τις οθόνες και τη διατροφή τους. Μέσω απλών στρατηγικών και συμβουλών, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα υγιές κλίμα στο σπίτι που θα ωφελήσει όλη την οικογένεια.

Συγκεκριμένα, οριοθετώντας τον χρόνο οθόνης, προωθώντας τη φυσική δραστηριότητα, εκπαιδεύοντας τα παιδιά για υγιείς διατροφικές συνήθειες, υποστηρίζοντας μια ισορροπημένη διατροφή, ενθαρρύνοντας την οικογένεια να τρώει μαζί χωρίς οθόνες και εκπαιδεύοντας για τις επιπτώσεις του χρόνου οθόνης στη διατροφή και την υγεία, οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του χρόνου οθόνης και στη βελτίωση της διατροφής των παιδιών τους. Αυτό θα οδηγήσει σε βελτιωμένη υγεία και ευημερία, καθώς και σε μια πιο ισορροπημένη σχέση με τις οθόνες.

Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η προσέγγιση αυτή πρέπει να έχει σημαντικά οφέλη, με τους γονείς να δίνουν το παράδειγμα με τις δικές τους συμπεριφορές και να δίνουν έμφαση στην επικοινωνία.

Με βάση τα παραπάνω, η υγιεινή διατροφή και ο περιορισμός του χρόνου που αφιερώνουμε μπροστά από μία οθόνη είναι καίρια στοιχεία για τη διατήρηση της υγείας των παιδιών και των εφήβων.

1. Carson V, Hunter S, Kuzik N, Gray E, Poitras J, Chaput P, Kho E. Systematic review of sedentary behaviour and health indicators in school-aged children and youth: an update. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 2016, 41(6), S240-S265.

2. Biddle J, Ciaccioni S, Thomas G, Vergeer I. Physical activity and mental health in children and adolescents: An updated review of reviews and an analysis of causality. Psychology of Sport and Exercise, 2019, 42, 146-155.

3. Marsh S, Ni Mhurchu C, Maddison R. The non-advertising effects of screen-based sedentary activities on acute eating behaviours in children, adolescents, and young adults. A systematic review. Appetite, 2013, 71, 259-273. doi:10.1016/j.appet.2013.08.017.

4. Tambalis D, Panagiotakos D, Psarra G, Sidossis L. Screen time and its effect on dietary habits and lifestyle among schoolchildren. Cent Eur J Public Health, 2020, 28(4):260-266. doi: 10.21101/cejph.a6097.

5. Stiglic N, Viner M. Effects of screentime on the health and well-being of children and adolescents: A systematic review of reviews. BMJ Open, 2019, 9(1), e023191.