Χαμομήλι

Λίγα λόγια για το χαμομήλι

Το χαμομήλι διαθέτει μακρά ιστορία για τις παραδοσιακές του χρήσεις και παρά την ταπεινή του εμφάνιση, θεωρείται από τα πιο χρήσιμα φαρμακευτικά φυτά. Ανήκει στην οικογένεια των Asteraceae (Compositae), όπως η αρτεμισία, το ηλιοτρόπιο και η πικραλίδα.

Η ετυμολογία του είναι από το αρχαίο χαμαίμηλον, από το «χαμαί» (χάμω, κάτω στο χώμα, στη γη) και το «μῆλον» επειδή η μυρωδιά των ανθέων θυμίζει ελαφρώς τη μυρωδιά του μήλου.

Ο όρος χαμομήλι χρησιμοποιείται για να περιγράψει αρκετά ποώδη φυτά, περί τα 45 είδη, που ανήκουν στην οικογένεια Αστεροειδή.

Τα δύο πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα είδη με θεραπευτικές ιδιότητες είναι:

• Γερμανικό χαμομήλι ή κοινό χαμομήλι γνωστό ως Matricaria chamomilla που είναι η πιο συνηθισμένη ποικιλία.
• Ρωμαϊκό χαμομήλι γνωστό ως Chamaemelum nobile L που είναι μια πιο αρωματική και σπάνια ποικιλία.

Στο κοινό χαμομήλι, τα άνθη κατανέμονται σε ταξιανθίες-κεφάλια που μοιάζουν ιδιαίτερα με αυτές της μαργαρίτας. Το χαρακτηριστικό σχήμα και η διάταξη των ανθών είναι μέρος της γοητείας του χαμομηλιού, και ένας λόγος που το ξεχωρίζουμε εύκολα στη φύση.

Διατροφική αξία

Το χαμομήλι έχει μηδαμινές θερμίδες, καθώς δεν περιέχει σημαντικές ποσότητες υδατανθράκων, πρωτεϊνών ή λίπους.

Ωστόσο, περιέχει σημαντικές βιοδραστικές ενώσεις, όπως κουμαρίνες (coumarins), φλαβονοειδή (flavonoids), αιθέρια έλαια (essential oil), τερπένια (terpenes), στις οποίες αποδίδονται οι ευεργετικές επιδράσεις του στην υγεία μας.

Για παράδειγμα, τα φλαβονοειδή είναι μία από τις μεγαλύτερες κατηγορίες φαινολικών ενώσεων, γνωστών για τις αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητές τους, που συνδέονται με πολλαπλά οφέλη για την υγεία μας.

Επίσης, το χαμομήλι δεν περιέχει καφεΐνη σε σύγκριση με το πράσινο τσάι ή μαύρο τσάι κι έτσι μπορεί να καταναλώνεται από όλους, όπως από παιδιά, εγκυμονούσες και όσους θέλουν να αποφύγουν την καφεΐνη λόγω ιατρικών παθήσεων.

Διατροφική ετικέτα

• Θερμίδες 2,4 kcal 0,1%
• Λιπαρά 0γρ. 0%
• Κορ. Λιπαρά 0γρ. 0%
• Υδατ/κες 0,5γρ. 0,2%
• Φυτ. Ίνες 0γρ. 0%
• Σάκχαρα 0γρ. 0%
• Πρωτεΐνη 0γρ. 0%
• Νάτριο 0γρ. 0%

Διατροφικός πίνακας

Διατροφική αξία	ανά 100 γρ. 1	ανά μερίδα: 1 κούπα ρόφημα χαμομηλιού (237 γρ.).1	ΣΗΠ από μερίδα2
Ενέργεια και Βασικά Συστατικά1
Θερμίδες (kcal)	1,0	2,4	0,1 %
Λιπαρά (γρ)	0,0	0,0	0,0 %
Κορεσμένα λιπαρά (γρ)	0,0	0,0	0,0 %
Μονοακόρεστα λιπαρά (γρ)	0,0	0,0	–
Πολυακόρεστα λιπαρά (γρ)	0,0	0,0	–
Υδατάνθρακες (γρ)	0,2	0,5	0,2 %
Φυτικές ίνες (γρ)	0,0	0,0	0,0 %
Σάκχαρα (γρ)	0,0	0,0	0,0 %
Πρωτεΐνη (γρ)	0,0	0,0	0,0 %
Χοληστερόλη (mg)	0,0	0,0	0,0 %
Νάτριο (mg)	1,0	2,4	0,1 %

¹ Οι τιμές βασίζονται στη διατροφική βάση του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ (US Department of Agriculture, USDA).[1]

² Το ποσοστό Συνιστώμενης Ημερήσιας Πρόσληψης (%ΣΗΠ) σας δείχνει πόσο συμβάλει το κάθε θρεπτικό συστατικό από μία μερίδα του τροφίμου στη συνολική ημερήσια πρόσληψη. Ο υπολογισμός βασίζεται στις ημερήσιες τιμές αναφοράς (Daily Values) του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ, με βάση 2000 kcal ανά ημέρα για έναν μέσο υγιή ενήλικα.  Ανάλογα με τις ενεργειακές ανάγκες του κάθε ατόμου, το % ΣΗΠ μπορεί να είναι χαμηλότερο ή υψηλότερο. Γενικότερα εάν το % ΣΗΠ για ένα συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό είναι μικρότερο ή και ίσο με 5%, το τρόφιμο θεωρείται πως είναι χαμηλό σε περιεκτικότητα ως προς το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό. Αντίστοιχα, εάν το % ΣΗΠ για ένα συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό είναι μεγαλύτερο ή και ίσο με 20%, το τρόφιμο θεωρείται πως είναι υψηλό σε περιεκτικότητα ως προς το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό.

Οφέλη για την υγεία

Το χαμομήλι, ένα από τα πιο γνωστά και αγαπημένα βότανα, έχει χρησιμοποιηθεί για αιώνες στην παραδοσιακή ιατρική λόγω των ευεργετικών του ιδιοτήτων. Με τη χαρακτηριστική του γλυκιά γεύση και το ήπιο άρωμα του, το χαμομήλι είναι ένα φυσικό φάρμακο που μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της υγείας μας.

Ας δούμε πιο αναλυτικά τα σημαντικότερα οφέλη που προσφέρει αυτό το πολύτιμο φυτό στην καθημερινότητά μας:

Συμβάλλει στον καλό ύπνο

Βότανα όπως το χαμομήλι έχουν παραδοσιακά χρησιμοποιηθεί για τη μείωση του άγχους και την υποστήριξη του ύπνου, αν και οι επιδράσεις διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Το «κλειδί» για τη χαλάρωση είναι η απιγενίνη, ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό που περιέχεται στα άνθη του. Η απιγενίνη συνδέεται με συγκεκριμένους υποδοχείς στον εγκέφαλο, προάγοντας την ηρεμία και μειώνοντας το άγχος, το οποίο αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες αϋπνίας και διαταραχών του ύπνου.

Ένα ακόμη πλεονέκτημα του χαμομηλιού είναι η απουσία καφεΐνης, καθιστώντας το ιδανικό αφέψημα πριν από την κατάκλιση. Η κατανάλωση καφεΐνης μπορεί να διαταράξει τον ύπνο, προκαλώντας αίσθημα εγρήγορσης και ενεργητικότητας.

Παρά την ανάγκη για περαιτέρω επιστημονική έρευνα σχετικά με την επίδρασή του στον ύπνο, το χαμομήλι παραμένει μια δημοφιλής επιλογή για όποιον αναζητά μια φυσική λύση για καλύτερη ποιότητα ύπνου.

Η δοκιμή ενός ζεστού ροφήματος χαμομηλιού πριν από τον ύπνο είναι ένας απλός, οικονομικός και ασφαλής τρόπος για να προάγεις τη χαλάρωση και να βελτιώσεις τον ύπνο σου.

Συμβάλλει στη διαχείριση των προεμμηνορυσιακών συμπτωμάτων (PMS)

Το χαμομήλι μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων του προεμμηνορυσιακού συνδρόμου (PMS), χάρη στις αντισπασμωδικές, αντιφλεγμονώδεις και ήπιες ηρεμιστικές του ιδιότητες.

Περιέχει απιγενίνη, ένα φλαβονοειδές που φαίνεται να δρα χαλαρωτικά στο νευρικό σύστημα, συμβάλλοντας στη μείωση του άγχους, της έντασης και της αϋπνίας, που συχνά συνοδεύουν το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο (PMS).

Επιπλέον, το χαμομήλι διαθέτει αντισπασμωδικές ιδιότητες, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στη χαλάρωση των μυών της μήτρας, μειώνοντας έτσι τις εμμηνορροϊκές κράμπες. Παράλληλα, τα αντιφλεγμονώδη συστατικά του μπορεί να συμβάλλουν στη μείωση του πόνου και της φλεγμονής που σχετίζεται με το PMS.

Αν και απαιτείται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητά του, η κατανάλωση ενός ζεστού ροφήματος χαμομηλιού λίγες ημέρες πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου μπορεί να προσφέρει ανακούφιση σε ορισμένες γυναίκες.

Συμβάλλει στην καλή υγεία του εντέρου

Το αφέψημα χαμομηλιού μπορεί να μας προσφέρει ανακούφιση από ανεπιθύμητα γαστρεντερικά συμπτώματα, όπως είναι το φούσκωμα, η καούρα, η ναυτία και ο έμετος.

Αυτό αποδίδεται στις αντιφλεγμονώδεις και αντισπασμωδικές του ιδιότητες που συμβάλλουν:

• Στην αντιμετώπιση φλεγμονών που σχετίζονται με το γαστρεντερικό σύστημα.
• Στην προστασία του βλεννογόνου, που επενδύει το γαστρεντερικό σωλήνα, μειώνοντας τον ερεθισμό του.
• Στην ανακούφιση από σπασμούς και κράμπες.
• Στην συνολική πεπτική υγεία.

Συμβάλλει στη διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη

Το χαμομήλι φαίνεται να συμβάλλει θετικά στη διαχείριση του σακχαρώδους διαβήτη.

Η τακτική κατανάλωση ροφήματος χαμομηλιού έχει συνδεθεί με μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου.

Μία τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη που συμπεριέλαβε 50 άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, έδειξε ότι η καθημερινή κατανάλωση ενός ροφήματος χαμομηλιού μαζί με τα γεύματα για οκτώ εβδομάδες οδήγησε σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα γλυκόζης αίματος.[2]

Αν και τα ευρήματα αυτά είναι ενθαρρυντικά, το χαμομήλι δεν αποτελεί υποκατάστατο της φαρμακευτικής αγωγής. Μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί ως συμπλήρωμα στις υπάρχουσες θεραπείες, προσφέροντας επιπλέον οφέλη στη συνολική διαχείριση του διαβήτη.

Συμβάλλει στη μείωση των επιπλοκών του καρκίνου

Ο καρκίνος μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση διαπίστωσε ότι το χαμομήλι μπορεί να είναι μια χρήσιμη συμπληρωματική θεραπεία για την ανακούφιση ορισμένων επιπλοκών που σχετίζονται με τον καρκίνο.

Το χαμομήλι βοήθησε αποτελεσματικά στη μείωση της στοματικής βλεννογονίτιδας, των δερματικών επιπλοκών, της κατάθλιψης και του εμετού σε ασθενείς με καρκίνο. Επίσης, βελτίωσε την όρεξη και συνολικά την ποιότητα ζωής τους.[3]

Ωστόσο, οι μελέτες που συγκεντρώθηκαν χρησιμοποίησαν διάφορες μορφές χαμομηλιού, όπως στοματικό διάλυμα, τσάι, κάψουλες, σιρόπι και μασάζ αρωματοθεραπείας. Αυτό σημαίνει ότι τα όποια οφέλη δεν περιορίζονται μόνο στην κατανάλωση τσαγιού χαμομηλιού.

Το χαμομήλι στη διατροφή μας

Το χαμομήλι μπορεί να είναι μία εξαιρετική επιλογή για τους κρύους μήνες του χειμώνα, αλλά και ένας υγιεινός τρόπος για να παραμένεις ενυδατωμένος όλες τις εποχές του χρόνου.

Καλό είναι να αποφεύγεις τη χρήση ζάχαρης κατά το σερβίρισμα.

Εναλλακτικά, μπορείς να προσθέσεις λίγη βανίλια ή κανέλα για να ενισχύσεις τη γεύση του, ή να προσθέσεις λίγο μέλι. Μάλιστα, η κατανάλωση χαμομηλιού με λεμόνι και μέλι είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να καταπραΰνεις έναν πονόλαιμο.

Σημεία προσοχής στην κατανάλωση του χαμομηλιού

Το χαμομήλι θεωρείται γενικά ασφαλές όταν καταναλώνεται σε μέτριες ποσότητες (1-4 ποτήρια ημερησίως).

Δεν έχουν αναφερθεί σημαντικές παρενέργειες, ωστόσο, όπως με κάθε βότανο, ορισμένα άτομα ενδέχεται να εμφανίσουν ανεπιθύμητες αντιδράσεις.

Ακολουθούν σημεία προσοχής που πρέπει να λάβεις υπόψη:

• Αλλεργίες

Άτομα με αλλεργίες σε φυτά αυτής της οικογένειας των Asteraceae (Compositae) μπορεί να εμφανίσουν αντίδραση στο χαμομήλι, με συμπτώματα όπως εξάνθημα, πρήξιμο ή αναπνευστική δυσφορία. Σε περίπτωση αλλεργικών αντιδράσεων, συνιστάται άμεση ιατρική συμβουλή.

• Εγκυμοσύνη και θηλασμός

Δεν υπάρχουν επαρκείς κλινικές μελέτες που να τεκμηριώνουν πλήρως την ασφάλεια του χαμομηλιού κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό. Ορισμένες έρευνες υποδεικνύουν ότι υψηλές ποσότητες χαμομηλιού μπορεί να προκαλέσουν συσπάσεις της μήτρας, αυξάνοντας δυνητικά τον κίνδυνο πρόωρου τοκετού. Για τον λόγο αυτό, η καθημερινή ή υπερβολική κατανάλωση δεν συνιστάται χωρίς ιατρική καθοδήγηση.

• Φαρμακευτική αγωγή

Το χαμομήλι μπορεί να επηρεάσει τη δράση συγκεκριμένων φαρμάκων, όπως:

• Αντιπηκτικά φάρμακα (π.χ. βαρφαρίνη, ασενοκουμαρόλη) → Μπορεί να ενισχύσει την αντιπηκτική τους δράση, αυξάνοντας τον κίνδυνο αιμορραγίας.
• Αγχολυτικά και ηρεμιστικά (π.χ. βενζοδιαζεπίνες – διαζεπάμη, λοραζεπάμη, αντικαταθλιπτικά τύπου SSRI) → Επειδή το χαμομήλι έχει ήπιες ηρεμιστικές ιδιότητες, η ταυτόχρονη λήψη μπορεί να αυξήσει την υπνηλία.
• Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα → Ορισμένες ενώσεις στο χαμομήλι μπορεί να επηρεάσουν τη δράση φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σε άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα ή μετά από μεταμόσχευση οργάνων.

Εάν λαμβάνεις φαρμακευτική αγωγή, συνιστάται να συμβουλευτείς τον γιατρό σου πριν εντάξεις το χαμομήλι στην καθημερινότητά σου.

• Κατανάλωση σε υπερβολικές ποσότητες

Αν και το χαμομήλι θεωρείται ασφαλές, η υπερβολική κατανάλωση μπορεί να οδηγήσει σε γαστρεντερική δυσφορία (όπως ναυτία και έμετο) ή να επηρεάσει την απορρόφηση ορισμένων φαρμάκων.

Βιβλιογραφία

[1]USDA. Food search. Beverages, tea, herb, brewed, chamomile. Available at: https://fdc.nal.usda.gov/food-details/169385/nutrients.  (Accessed January 2025). .

[2] Akhter S. Low to no cost remedies for the management of diabetes mellitus; global health concern. J Diabetes Metab Disord. 2021, 20(1):951–962. doi: 10.1007/s40200-021-00783-6.

[3] Maleki M, Mardani A, Manouchehri M, Farahani M, Vaismoradi M, Glarcher M. Effect of Chamomile on the Complications of Cancer: A Systematic Review. Integr Cancer Ther. 2023, 22:15347354231164600. doi: 10.1177/15347354231164600.